Artık pek çok turnuvanın düzenlendiği ülkemizde, ciddiyetle ama ancak turnuvadan turnuvaya satranç sporu ile ilgilenen büyük bir kitle görüyoruz. Her büyük turnuva arifesinde disiplinli bir çalışmaya niyetlenen, yalnız turnuva heyecanına kapılarak ne yapacağından emin olamayan yarışmacılara rehber olacak çalışmalar ise ne yazık ki mevcut değil. Bu yazının, turnuva öncesi hazırlık ve turnuva esnasındaki çalışmalara dair minik bir öneri niteliğinde olması düşünülmüştür.
Turnuva öncesi
1. Taktik antrenman: Turnuva öncesi hazırlığın en verimli ve önemli kısmını taktik egzersiz oluşturmalıdır. Esasen, ufukta herhangi bir turnuva yokken de önem verilmesi gereken bu çalışma, turnuva hazırlığında süratlendirilmelidir. Diyelim, günde 1 saatini kombinezon ve problem çözmeye ayıran bir satranççı, turnuva öncesinde bu çalışmaya 2 saat vererek zihinsel kondisyonunu geliştirmelidir. GM Kevin Spraggett turnuva öncesinde sporcunun günde en az 2 saatini taktik antrenmana ayırması gerektiğini söyler.
2. Kondisyon: Pek çok büyük satranççının düzenli egzersizleri satranç antrenmanına dahil ettiği bilinir. Büyük Botvinnik, fiziksel antrenmanı için Rus basketbol takımını antrenörüyle çalışırmış. Bobby Fischer ise fiziksel antrenmanı için masa tenisini tercih edermiş. Günümüzde de satranç sporcularının satranç dışında en az bir sporda daha fiziksel antrenman için kullandıkları bilinmektedir. En önemlisi, kondisyon çalışmalarının yalnızca turnuva öncesinde değil, her zaman yapılması gerektiğinin belirtilmesidir. Eğer fiziksel egzersiz yapmıyorsanız, en azından 20 dakikalık ya da yarım saatlik yürüyüşler dahi iyi gelecektir.
Fiziksel egzersiz beyine giden oksijen miktarını arttırır. Belki de daha önemlisi, kondisyon arttıkça, vücudun strese dayanıklılığı da artacaktır. Uzun zaman kontrollerinde oyun sonuna yaklaşırken bedeni ele geçiren yorgunluk, her ne kadar “zihinsel” bir yorgunluk gibi hissedilse de, bedenin dayanıklılığını arttıran fiziksel egzersizler, bahsedilen uzun zaman kontrollerinde fazladan güç sağlayacaktır.
Fiziksel egzersizde önemli olan yorulmamaktır. Amaç fiziksel dayanıklılığı arttırmak ve fiziksel kondisyonu sağlamaktır. Yorucu egzersizler fayda değil zarar getirecektir. “Beden” ve “zihin” ayrı ayrı düşünülecek bir ikili değildir. Satrancı spor yapan da, tam olarak budur. Bedeniniz ne kadar iyi durumda olursa, zihniniz de o denli verimli olacaktır.
3. Dinlenme: Vücudun (ve zihnin demeye gerek görmüyorum) en etkili şekilde çalışması için düzgün dinlenme şarttır. Süre yaşa göre değişse de bilim adamları ve doktorların belirttiği gibi günde 7-8 saat uyku büyük önem taşımaktadır. Turnuva hazırlığında önemli olan, uyku düzenidir. Turnuvadan önce, her gün turnuva esnasında uyanacağınız saatte uyanmaya özen gösterin. Uyku düzenine alışmanız için kendinize bir haftalık bir zaman tanıyın.
4. Açılışlar: Bahsedilen düzeydeki pek çok oyuncu, haddinden fazla açılış çalışır. Turnuva hazırlığında açılış çalışmasının büyük bir yer tutması yersiz olacaktır. Fakat elbette turnuva öncesinde, turnuvada ne oynayacağınızı bilmenin faydası vardır. Turnuva öncesi açılış çalışmasında temel amaç açılış repertuvarınızı yeni bilgilerle genişletmek değil, aksine daraltıp, belirlemek, büyük oranda kesinleştirmek olacaktır. İsviçre sisteminde bir rakiple birden fazla defa karşılaşılmadığından, böyle büyük turnuvalarda “rakibe hazırlık” ilkesi özellikle bahsedilen seviyede önemini kısmen kaybeder. Turnuvada, repertuvarınızda bulunan, bildiğiniz ve daha önce oynamış olduğunuz, deneyim sahibi olduğunuz açılışlardan hangilerini oynayacağınıza karar verdikten sonra, bu açılışlarda oynanmış en son partileri bir ya da birkaç veritabanından kontrol etmek faydalı olacaktır. Eğer oynadığınız varyantlarda yenilikler varsa bunları not etmeniz önemlidir.
5. Rahat olun : Turnuvadan önce belki de en önemli hazırlık, bütün turnuva hazırlığının size yüklediği gerginliğin bir kısmını üzerinizden atmaktır. Bu gerginlik hakim olabildiğiniz bir düzeyde ise elbette motivasyonunuza yardımcı olacaktır. Fakat eğer tersi şekilde, gerginlik size hakimse, tırnaklarınızı yiyor, bacaklarınızı sallıyorsanız, rahatlamanız gerekiyor. Unutmayın, rakibiniz de sizin kadar endişeli ve telaşlı olacak.
İlk önce, turnuvayı unutun. Umurunuzda olan turnuva sonucunuz, derece, ödül ya da rating değil, her defasında sadece o oyun olmalı. Endişelerinizden sıyrılın, satrançtan zevk alın ve bunu kendinize sık sık hatırlatın. Zevk almanız, daha iyi oynamanız anlamına gelecektir.
Turnuva sırasında
1. Maçtan önce kısa bir yürüyüşe çıkın, temiz hava alın. Maçtan önce maçı değil, rahatınızı düşünün. Kafanızda şöyle bir şüphe olabilir: “Ya maçtan önceki şu 15 dakikada açılış ansiklopedisinden bakacağım son yenilik maçı kazanmamı sağlayacaksa?” Unutmayın turnuva, öğrenme yeri değildir. Turnuva yarışma yeridir. Kendinize güvenin, yalnızca elinizden gelenin en iyisini yapabilmek adına rahatlayın. Uygunsuz, programsız, yersiz, gereğinden fazla çalışma (tıpkı maç öncesindeki gibi) sadece sizi yoracaktır.
2. Beslenmenize dikkat edin. Turnuva esnasında alışık olmadığınız yeni yiyeceklerden ya da normalden çok yemekten uzak durun. “Çok” her zaman “iyi” değildir. Maç esnasında harcadığınız enerjiyi size geri kazandıracak besini vücudunuza geri almalısınız. Bol bol meyve yiyin. Maç esnasında da çok şekerli yiyecekler ve abur-cubur yerine taze sıkılmış meyve suyu tercih edin. Maçtan önce midenizi rahatsız edecek yağlı yiyeceklerden ve çok yemekten kaçının. Maçtan önce hafif ve sağlıklı besinleri tercih edin. İskender kebap ve ayran gibi ölümcül bir ikili yerine, (bol yağlı et ve yoğurt, derin bir uyku için ideal) kaşarlı tost ve portakal suyu maç öncesi için daha iyidir.
3. Zamanınızı iyi kullanın. Hamle rakibinizdeyken eğer kendinizi kötü hissetmiyorsanız masada kalın. Eğer temiz hava almaya, yüzünüzü yıkamaya ya da tuvaleti ziyaret etmeye ihtiyacınız yoksa, masada kalıp konumun genel özelliklerine ve konumsal planlara göz atın. Hamle sırası kendinizdeyken ise somut, elle tutulur taktik analize vakit ayırın.
4. Maçlar dışında satrançtan çok dinlenmeye vakit ayırın. Maçlarınıza şöyle bir göz atın, derin analizini ise turnuva sonrası antrenmanlarınıza bırakın. Maçlardan önce belki 5 dakikalık taktik çalışma, zihninizi açacaktır. Fakat ne olursa olsun, kendinizi yormayın.
Sonuç olarak, satranç turnuvası da diğer spor yarışmaları gibidir. Turnuva türü, koşulları, zaman kontrolü vb. hazırlığın niteliğini değiştirecektir. Benim burada altını çizmek istediğim nokta şudur: Turnuva öncesi hazırlık yeni bilgilerin edinilmesini içermemelidir.
Hazırlayan Oğul Köseoğlu
