Kasparov’un IBM Deeper Blue’ya kaybetmesinin 20 yıl sonrasında satranç dünyası bir başka olayla sarsıldı.
4 Aralık 2017’de gösteriden ziyade deneysel karşılaşmada Deep Mind (fotoğrafta Google’ın Londra merkez 8. kat) Alpha Zero, Stockfish’i ezici sonuçla yendi: +28=72-0
Alpha Zero – Stockfish Oyunları
Alpha Zero’nun derin oyununa güzel bir örnek.
Kimi “Armageddon”, kimi “uzaylılar”, kimi “bilim kurgu” dedi; ben de yarı-tanrı diyebilirim. Demis Hassabis (birkaç yıl önce Google’ın satın aldığı Deep Mind’ın kurucu ortağı): “Açılış kütüphanesi yok, oyunsonu tabloları yok, heuristics yok, hiçbiri yok!”
Partiler ne bir insanın, ne de bilindik algoritmaları kullanan satranç programlarının oynayabileceği düzeyde.
Bambaşka bir seviye! Bilindik sofistike minimax dallandırmalarının çok ötesinde. Adeta plan yapıyor!
Çoğu kişi satranç ustalarının amatörlere olan üstünlüğünün hesap gücü olduğunu sanır. Oysa ustalar düşünürken çoğunlukla daha az pozisyonu gözden geçirirler, üstünlükleri gereksiz hesaplarla vakit kaybetmelerini engelleyen konumsal anlayışlarının gelişmiş olmasındadır. Stockfish mevcut satranç programlarının en iyilerinden biri, belki de en iyisi (diğer ikisi Houdini ve Komodo), saniyede 70 milyon kadar değişik pozisyonu gözden geçirebiliyor. Google Deep Mind Alpha Zero’nun hesap gücü ise bunun neredeyse binde biri kadar: saniyede 80 bin pozisyon. İnsan ise her ikisinin de çok gerisinde: ortalama saniyede bir veya en fazla birkaç diyelim (ki ortalamada bunun altına da düşebilir). Bu kadar zayıf bir hesaplama kapasitesine rağmen insanın üstünlüğü nerede? Sıkça karşılaştığımız biraz saçma bir soru: “kaç hamle ötesini hesaplayabiliyorsunuz?” “Genellikle/sadece bir hamle ötesini, ama en iyisini buluyorum.” Bu meşhur cevabın atfedildiği çok usta var: Reti, Alekhine, Jaffe, Janowsky, Capablanca, Anderssen, Zukertort…
Edward Winter: “Kaç hamle ilerisi?”
Yıllar önce genç Kasparov’un cevabı “rakibimden bir hamle fazlası” olmuştu. Daha birkaç gün önce Kasparov’a sorulan soru: “İnsan, bilgisayarlara nazaran çok çok daha az pozisyon inceleyebilmesine rağmen yine de kuvvetli oynayabiliyor? Neden? Sizden on milyonlarca kez hızlı hesap yapabilen bilgisayarlara karşı bu kadar yavaş hesap gücüne rağmen nedir insanın özelliği?” Kasparov’un cevabı: “Bilmiyorum! Evet beynimizde “pattern”ler oluşuyor vs… Ama bilmiyorum.” Günümüzün şampiyonu Magnus Carlsen de doğru hamleleri nasıl sezebildiği konusunda benzeri bir soruya karşılık “bilmiyorum” cevabını vermişti.
“Machine Learning”de algoritma, büyük veri saklayabilme ve çok hızlı işlem gücü kapasitesinden daha önemli. Makineye/Programa/Algoritmaya sadece oyunun kurallarını veriyor ve Monte Carlo yöntemini kullanarak bir süre kendi kendine oynayarak öğrenmesini bekliyorsunuz. Random (gelişigüzel) başlıyor ama zaman geçtikçe mükemmelliğe yakınsama yapıyor, her an bir öncekinden daha kuvvetli. Kendi kendine oynama/öğrenme süreleri: Satranç 4 saat, Shogi 2 saat, Go 8 saat. Devamında insan veya makine dünyanın en güçlülerini rahatlıkla yendi. Olimpiu G. Urcan’ın dediği gibi standart hale getirilip teorisinin geliştirilmesi en az 1500 yıl süren satrancın sadece kurallarının verilip 4 saat kendi kendine öğrenmesi beklenen Alpha Zero, sonrasında bütün bu 1500 yıllık birikimin doruk noktası olan Stockfish’i ezip geçiyor.
Şimdi tahmin etmek hem kolay, hem zor: bambaşka bir geleceğe gidiyoruz. Yapay zeka ne kadar zeki olabilir? 0 1 Binary Mind (ikili akıl) insan zekasının yerini alabilir mi? 0 1 Binary Intelligence’ın (ikili zeka) hesaplamanın ötesinde daha üst soyutlama yeteneği olabilecek mi? En üst soyutlama yeteneği olarak bazı teoremlerin ortaya atılması/ispatı düşünülürse (Albert Einstein İzafiyet, Kurt Gödel Eksiklik, vb.): Binary Mind, insan gibi teorem ortaya koyar ve ispatlayabilir mi? Yapay Zeka kendinden farklı bir yapay zeka tasarlayabilir mi? Sanatta yaratıcılık (beste, şiir, roman, resim, eleştiri, vs.) seviyesine ulaşabilirler mi? Benlik bilinçleri olabilecek mi? Kendimizi genel/özel yapay zekalara mı beğendirmek zorunda kalacağız (bazı şirketlerde bir süredir kullanılan personel performans hesaplarının çok ötesinde). Yapay Zeka her konudaki karar mekanizmalarına ne kadar nüfuz edecek? Bu konulara eğilmek isteyenler için cevapların en az bir kısmı Kurt Gödel ve Alan Turing’in çalışmalarında saklı; anahtar kelimeler “Eksiklik Teoremi” ve “Turing Makinesi”.
Romantik dönemlerde insanların kulağına fısıldayan Caissa’nın yerini yapay zeka alabilir mi? Alsa dahi, yapay zekanın fısıltısı aşağıdaki partilerden aldığımız hazzın benzerini yaşatır mı?
Vasiukov-Matanovic, Skopje Solidarnost (1970)
Portisch-Tal, Amsterdam Interzonal (1964)
Kasparov Alpha Zero Hakkında konuşuyor.
Önceki Bölümler
