Her spor dalında motivasyon önemli bir konudur. Her sporcu yarışmalarda bilgisini, becerisini en iyi şekilde satranç tahtasına yansıtmak ister. Artık satranç oyuncularının en az %90’ının çocuk olduğu düşünülürse motivasyon konusu en çok da velilerin, öğretmenlerin ve antrenörlerin derdi haline gelmekte. Onların derdi olmalı çünkü çocuk için önemli olan keyif alarak satranç oynamasıdır.
Motive edici davranışlar kişiden kişiye değişir. Kendi adıma yanlış bulduğum davranış biçimleri aşağıdaki gibi.
Satrançta Çocuklar İçin Yanlış Motivasyon Biçimleri
1) Başarısızlık halinde fiziksel şiddet uygulama. Maalesef TSF Yaş Grupları Şampiyonası’nda gözlem yapan bir psikoloğun raporuna göre bazı veliler başarısızlık halinde çocuklarına şiddet bile uygulayabilmekte. Eskiden SSCB döneminde satranç antrenörlerinin öğrencilerini dövdüğü anlatılırdı. Herhalde o dönemler geride kaldı ama veliler hala kendi çocuklarına motivasyon amaçlı şiddet uygulayabileceğini düşünebilmekte.
2) Başarısızlık halinde duygusal şiddet uygulama. “O kadar emek ve çaba senin dikkatsizliğin yüzünden boşa gitti” demek bile bu kategoriye girebilir. Çocuğa bağırmak, sinirlenmek de benzer yanlışlardır. Şüphesiz bu duruma düşen bir çocuk için satranç bir eğlenceden çok eziyete dönüşmüştür.
3) Yüksek hedefli motivasyonlar. Filmlerde görülebilecek ve daha çok yetişkinlere yönelik motivasyon yaklaşımları pek çok çocuk için sakıncalıdır “Bu turnuvada 2 grup var: Birinci olan ve diğerleri” “İkincileri kimse hatırlamaz” gibi iddialı sözler buna örnektir. Bu tür motive edilen çocuk 1-2 oyun kaybedip birincilik şansının olmadığını anlayınca yarışmada tamamen isteksiz oynamaya başlar.
4) Şoke edici davranışlar. Devre arasında çok kötü oynayıp yenik duruma düşen takımının odasına giren Teknik Direktör topu alır, Ahmet’e atar ve “Ahmet bu topu alıp gol atacaksın!” der ve başka söz söylemeden dışarı çıkar. Uzun bir azarlama bekleyen takım bu bir cümleyle şaşırıp motive olur ve maçı kazanır. Bir veli ise “Bu maçı alacaksın yoksa arkadaşlarından ayrılıp turnuvadan çekip gidiyoruz” derse bu motivasyondan çok çocukta aşırı bir stres yaratır.
5) Karşılaştırma. Başka çocuklarla karşılaştırma yine çocuklar için sağlıklı motivasyon yöntemi değildir. Çocuk bu karşılaştırma yönteminin asla bitmeyeceğini çabucak anlar. B oyuncusuna yetişse ondan daha iyi C vardır. C’ye yetişse D…
6) Karşı tarafı kötü gösterme. Oynayacağı rakibin var olan veya uydurulan olumsuz davranışlarını öne sürerek öğrenciyi motive etmek bazı çocukları hırslandırabilir ama satrancı bir intikam alma aracı olarak görmek hiç de yararlı değildir. Çocukları başarıya götüren sevdikleri ilgi alanlarıdır, intikam duygusu değil.
Yukarıdaki notlar antrenörlük yaşantımda edindiğim izlenimler ve kişisel görüşlerimdir. Herhangi bir pedagojik, psikolojik uzmanlık sahibi olmadan hazırlanmıştır. Motivasyon konusu pek çok kişisel gelişim kitabının konusu ve internette de çok kaynak bulabilirsiniz.
Şu link şemalı olmasıyla ilgimi çekti: Motivasyon Ağacı
Hazırlayan Selim Gürcan, 26.03.2012, selimgurcan@satrancokulu.com
