Merkez stratejisi dersimizin ikincisinde dünyanın en genç FIDE Satranç Şampiyonu olan 19 yaşındaki Ponomariov ile Ivanchuk’un mücadelesini izleyeceğiz. İlk örnekte Beyaz, erleriyle merkez hakimiyetini elde etmişti. Bu oyunda Ponomariov ağırlıklı olarak aletlerini kullanarak merkez stratejisi uyguluyor ve vatandaşı Ukraynalı Ivanchuk’u bu oyunda ve maçta yenilgiye uğratarak Dünya Satranç Şampiyonu oluyor.
Ponomariov – Ivanchuk 2002
Moskova (www.satrancokulu.com, Hazırlayan FM Selim Gürcan)
1.e4 e6 2.d4 d5 3.Ac3 Af6 4.Fg5 dxe4 Siyah’ın değişmelerle konumu rahatlatmak için merkez mücadelesini erkenden bıraktığı bir devam yolu. Diğer bir seçenek 4…Fe7 5.e5 Afd7 ile kapalı merkez konumuna geçmek olabilirdi.
5.Axe4 Fe7 6.Fxf6! En iyi hamle. 6.Ag3 zaman kaybı olur ve Atı merkezden uzaklaştırırdı. 6.Axf6 Fxf6’dan sonra Beyaz’ın f6’yı alışı veya Filini kaçışı Siyah’a zaman kazandırırdı.
6…Fxf6 7.Af3 O-O
Kırışma sonucunda merkezde d4,e6 er yapısı oluştu. İlk göze çarpan e6’daki erin c8’deki Filin çıkışını engellemesidir. Beyaz açıkça daha rahat oyuna sahiptir ve d4 eri ileride e5 karesinde atı desteklemeye de yarayacaktır. Bu tür merkez yapılarında Siyah’ın iki mantıklı planı vardır. Birincisi …c5 veya …e5 sürerek merkezde durumu dengelemektir. Bu şekilde merkezde değişme ile Siyah sıkışık konumdan kurtulmuş olur. Diğeri ise değişmelerle mümkün olduğunca konumu rahatlatmaya çalışmaktır. Oyunda Siyah tavsiye edilmeyecek bir biçimde merkez hakimiyeti olmadan başarısızlığa mahkum bir kanat atağına geçiyor.
8.Vd2 Fe7 Siyah bu hamlesiyle bir sonraki hamlesini hazırlıyor.
9.O-O-O Vd5 10.Ac3 Va5 11.a3!
[Daha önce oynanan
11.Ae5 Fb4 12.Ac4 Fxc3 13.Axa5 Fxd2+ 14.Kxd2 yolundan daha iyi. Beyaz Siyah’ın hafif aletlerini değişmesinin engellemeye çalışıyor. Siyah’ın da 8…Fe7 oynadığı göz önüne alınırsa bu hamle zaman kaybı değildir.]
11…Ad7 12.Sb1 Vb6 Tehdit 12…Fxa3.
13.Ve3! Beyaz Vezirini daha da merkezileştiriyor ve aynı zamanda tehdidi engelliyor.
13…Af6 13?Fxa3?? 14.Aa4
14.Ae5 Beyaz, Atını da merkezileştiriyor. Merkez yapısı sayesinde Beyaz taşlar beşinci yatayda kendilerine rahatlıkla yer bulabilmektedir. Siyah’ın taşlarının ise böyle bir lüksü yok.
14…Kd8 15.Fc4 Fil a2-g8 çaprazına yerleşerek özellikle d5 merkez karesini kontrol ediyor.
15…Fd7 16.Fb3 Fe8 Yine sıkışık konumun sonuçları. Siyah taşlarını 8. yataya dizmek zorunda.
17.Khe1!
Beyaz tüm kuvvetlerini merkeze yöneltiyor. Bu konumda pek çok oyuncu merkezi yeterince kontrol ettiğini düşünüp g2-g4-g5, h2-h4-h5 ile er hücumuna başlar ve Kalesini g1’e yerleştirirdi. Ponomariov ise merkezde tamamen güvenliği sağlamadan Şah kanadı saldırısının başarılı olmayacağını görüyor.
17…Ff8 18.g4 Bu hamlenin amacı Şah kanadına er hücumu değil, sadece Af6’nın konumunu bozmak.
18…Ad5 19.Vf3 19.Axd5 exd5 kırışması merkezde denge yaratacağından Beyaz’a yaramaz.
19…c6 Siyah merkezdeki tek hafif aletini destekliyor. 19…Axc3 20. Vxc3’ten sonra Beyaz iyidir.
20.Ae4
İkinci At da merkezileşerek sonraki hamleyi hazırlıyor.
20…Vc7 21.c4 Bu sürüş Filin önünü kapatıyor ama sonuçta merkezdeki siyah At uzaklaştırılmış olacak.
21…Ae7 22.Ag5 Beyaz şu ana kadar sürekli olarak tüm taşlarını merkezde yoğunlaştırdı ve rakip taşları da merkezden uzaklaştırmaya çalıştı. Beyaz artık tamamıyla merkeze hakimdir ve şimdi Şaha yönelik ilk tehdit geliyor.
22…Ac8 Atın gidecek daha iyi bir karesi yok. 22…Ag6 23.Axg6 hxg6 24.Vh3’ten sonra Beyaz kazanır. Siyah aletler 8.yataya mahkum kalmış durumdadırlar. Beyaz’ın gözle görülür bir alan üstünlüğü vardır. Bununla beraber pek çok iyi oyuncu Siyah’ın sıkışık olsa da sağlam bir konuma sahip olduğunu iddia edebilir. Hatta bu tür konumlarda Siyah’la oynamayı kabul edebilecek oyuncular bile bulunabilir! Oysa ki…
23.c5
Ve Siyah terk etti.
24.Agxf7 Fxf7 25.Axf7 Vxf7 26.Fxe6 tehdidine çare yoktur. Beyaz son hamlesiyle Filini de en etkili biçimde oyuna sokuyor. Son konumda Beyaz’ın tüm taşları etkinlik olarak rakip taşlardan güçlüdür. Merkez stratejisinin ne kadar etkili olabileceğine çarpıcı bir örnek. İlginç bir şekilde Ivanchuk oyundan sonra son hamleye kadar kayıp vaziyette olduğunu fark edemediğini itiraf etmiştir.
1-0
