Satrançta ŞAT (Şah çekiş, alış, tehdit) yöntemi analiz tekniğinin başlangıcı olarak düşünülebilir. Bununla beraber nasıl gereksiz şah çekişler kötüyse alış hamleleri de en az şah gereksiz şah çekişler kadar kötü olabilir. Gerilimli bir konumda hamle bulamayınca “Alayım gitsin!” düşüncesinin ne kadar yanlış olabileceğini örneklerle inceleyeceğiz. Konumuz merkezdeki piyon değişimleri üzerine. Özellikle merkezde piyon değişimi yapmadan önce 2 hatta 3 kez düşünün deriz!
İlk örneğimiz Philidor Savunması‘ndan. Beyazlar merkezde üstün; beyazın iki piyonuna karşılık siyahın merkezde sadece bir piyonu var. Beyaz 1.a4 oynayarak siyahın …b5 fikrini engellemeli ve merkezde gerilimi devam ettirmeli. Oysa beyaz 1.dxe5 dxe5 varyantına giriyor. Genelde bu tür hatalar “Hamle bulamadım, o yüzden değiştim” düşüncesiyle açıklanır.
Merkezdeki değişim aslında şu anlama geliyor. Beyazlar siyahlara şunu teklif etmiştir: “Hadi gel güzel merkez d4 piyonumla senin d6 piyonunu değişelim.” Siyahların reddedemeyeceği bir teklif!
Üstelik beyazlar d piyonlarını ortadan kaldırarak sadece merkezdeki karşılıklı piyon durumunu eşitlemedi. Aynı zamanda siyahın e7 filinin gücünü de katlamış oldu!
– Dediklerimize itirazı olan?
– Yok. O zaman siz siz olun merkezde piyon değişirken sonuçlarını iyi tartın. Ellerinizin üzerine oturun ama gereksiz değişim yapmayın.
Şimdi dediğimizin tersini gösterelim. Siyah 6…dxc4 ile değerli merkez piyonu ile c4 kanat piyonunu değişir.
Bu sefer mantıklı çünkü siyahlar c8 filini geliştirebilmek i.çin bunu yapıyor. Unutmayın merkez önemlidir ama merkezin amacı aletlerimizi daha iyi kullanmamıza yardımcı olmasıdır.
Erken bir örnek Fransız Savunması’nda 2.exd5 exd5 şu anlama gelir:
“Hadi gel e4 ve e6 piyonlarını tahtadan kaldıralım.” Kırışma varyantını sevenler olabilir ama sonuçta şanslar eşitlendi.
Bu da Caro Kann’dan bir örnek.
Hadi gel e4 ile c6’yı değişelim, şansları eşitleyelim demek. Yalnız eşit demek berabere demek değildir unutmayın. Fischer de bu varyantı oynardı!
Anlatan FM Selim Gürcan
