Hatalarınızdan Ders Alın

Alterman-Dvoretsky
SSCB Şampiyonası Yarı-Final
Voronej 1973

Bu konum oluştuğu zaman bir süre derin düşünceye daldım. Siyah belli ki iyi vaziyette ama nasıl insiyatifin ele geçirileceği belli değil.

S.1.43 Beyaz 21…Ff4’e ne cevap vermelidir?

Başta er feda etmek cezbedici gözüküyordu: 22.Axf4 exf4 23.Fxf4 Kxf4! 24.Kxf4 Vg5 25.Kg4 Axg4 26.Vxg4 Ve3 ve 27…Ae5. Ama bunu karşı kalite fedasını görerek reddettim: 22.Kxf4! exf4 23.Axf4

Pozisyonel açıdan Atı d7’den h5’e transfer ederek f4’ü işgal etmeyi tehdit etmek yararlıdır. Ama 21…Af6 halinde 22.h4’ü dikkate almalıydım. Bu problemi taktik olarak çözmek mümkün mü?

21…Af6 22.h4 Ah5 23.hxg5
23.Kxf8 Axg3 24.Ve1 Kxf8 25.Vxg3 FF4 26.Vh3 sonunda her ne kadar özel bir şey başaramasa da Siyah kötü değildir. 23.hxg5’den sonra Siyah avantaj elde ederse bu varyanta daha da derin bakılabilir.

23…Axg3
24.gxh6? Kxh6 dan sonra Beyaz kaybeder ama 24.Ve3! kuvvetlidir. İki At da boştadır; 24…Axf1 25.gxh6 Kxh6 26.Kxf1 Siyah’a sadece iki taşa karşı Kale ve Piyon verir.

21…Af6’yı çok oynamak istedim ve 24.Ve3’den sonra oluşan konumu uzun süre analiz ettim ama bir şey bulamadım. Sadece eşit oyuna götüren pasif 21…Af7 (h6 karesini file boşaltıyor) hamlesini oynamaya mecburdum. 22.h4 Fh6 23.Kf2 (23.h5!?) 23…Af6 24.Kaf1 Ah5 25.Vg4! den sonra ‘Taş Düşürme’ bölümünde analiz ettiğimiz konuma ulaştık.

En yaratıcı analizcilerden biri olan Igor Zaitsev aynı turnuvada oynamaktaydı ve Atın h5’e manevrasını hazırlayan inanılmaz bir imkan buldu: 21…c4!! 22.Fxc4 Af6 23.h4 Ah5 24.hxg5 Axg3 25.Ve3 Ahf5! 26.exf5 Kh1 27.Şf2 Axf5 28.Vd2. Filin d3’te olması durumunda Beyaz2ın basit 28.Fxf5 cevabı olacaktı. 28…Ae3! 29.Şxe3 Vxg5 30.Şd3 e4 31.Şc3 Kh3 32.Fd3 Kc8 ve Beyaz Vezirini kaybeder.

Zaitsev’in bu keşfi üzerimde büyük etki yarattı. Şah kanadındaki kombinezonun Vezir kanadındaki bir ara hamleyle bağlantısı beklenmedikti. Piyon fedasının arkasındaki fikir çok inceydi; Filin, Piyon tuttuğu halde f5 karesinden saptırılması.

Pozisyonun daha derin analizi başka bir sonuç ortaya çıkardı: iyi hamlelerin etkileri sadece amaca yönelik fikirlerde yararlı olarak çıkmıyordu: 21…c4!! 22.Fxc4 Af6 23.h4 Ah5 24.Kxf8 Axg3 25.Ve1 Kxf8 26.Vxg3 Ff4 27.Vh3. Benzer bir konumu daha önce de incelemiştik (ama c5’te Piyon vardı) ve değerlendirmede karasız kalmıştık. Burada ise anlaşılıyor ki Piyon fedası işe yaramıştır: 27…Vc7!’den sonra Siyah Vezir Siyah karelere dalar.

Beyaz için en iyisi 23.h4 oynamayı reddetmektir ama 23.Fh21 Ah5 24.Kxf8 Kxf8 25.Kf1 Ff4! den sonra Siyah’ın feda edilen ere karşı harika kompansasyonu vardır.

Bu oyundan çıkartılacak sonuç şudur: cezbedici ama yanlış olan pek çok fikir eğer iyi bir yol bulunabilirse uygulanabilir. Sürekli olarak fikrimizi kuvvetli hale getirebilecek ara hamleler aramalıyız.

Dorfman-Dvoretsky
Vilnius 1978

16…Ab4 17.a3 exd4 18.axb4
18.Vxd4 18…Ac3 yüzünden kötüdür.

18…dxc3 19.Vxc3 axb4 20.Vxb4 Ke7!
Siyah taşlarını yeniden düzenlemeye hazırlanıyor: 21…Ae8 ve devamında …Ka8 veya 21…Fc8 ve …Kde8.

21.e5 dxe5 22.Kxd8 Vxd8 23.Kxe5 Vc7 24.f4 Ke8 25.Af3 h6 26.Ad4 Fc8 27.Vc5 Kd8! 28.Ab5 Vb8!
28…Vd7?! 29.Aa7!; 28…Va5?! 29.b4 Va2 30.Ad6.

29.Ac3 29.Vb6? Fe6 30.Ad4 Ad7.
29…Fe6 30.Vc3 1/2-1/2

Görünüşte bu oyunda tüm olan açıktır ve de ilginç değildir. Ama satrançta güzellik sadece hamlelerde değil ama aynı zamanda o­nların arkalarındaki fikirlerde de yatar. Basit gözüken hamleler ince fikirler taşıyabilir. Dorfman’ın bu oyunu Informator’de analiz ederken 16…Ab4’e neden çift ünlem verdiğini anlamaya çalışalım.

Diagramdaki konum Beyaz için umut vericidir. Ana tehdit 17.f4! dir. Buna çare ararken dikkatimi 17.f4’e merkezden cevap için 16…Ah5?! hamlesine yönlendirdim: 17…exf4 18.gxf4 d5. Siyah 17.Ff3 Af6’dan korkmaz çünkü f3’teki Filin konumu kötü olacak ve Siyah konumunu g7-g6 ve f7-f6 ile sağlamlaştırabilir.

Bu sonuca vardıktan sonra asıl zorlayıcı varyantı bir daha analiz etmem gerektiği sonucuna vardım: 16…Ah5 17.f4 exf4 18.gxf4 d5 19.e5! Beyaz 20.Ff3 tehdit eder ve 19…Ve7’ye f4-f5-f6 fikriyle 20.Vf2 vardır. Beyaz’ın açıkça üstünlüğü vardır.

Bu cezbedici fikirden vazgeçmek çok üzücüydü ve sonunda tahtanın öteki yanında uyguladığım ara bir fikirle planımı güçlendirmeyi başarabildim (bir önceki örnekte olduğu gibi)

16…Ab4!! den sonra tehdit 17…exd4 18.Vxd4 Ac2. Belli ki Dorfman merkezi 17.d5 ile kapatmak istemiyor. Oyundaki 17.a3 hamlesi sıkışık konumda olan Siyah’ın yararına şekilde kırışmalara yol açtı. Oysa ben 7.Kf1 ve 17.Ke2 hamlelerini bekliyordum. 17.Kf1 hamlesine karşı Siyah merkezde yarma yaparak harika bir oyun elde edebilirdi: 17…exd4 18.Vxd4 d5! Ama 17.Ke2’den sonra bu mümkün olmayacaktır çünkü d5’teki değişmelerden sonra e8 Kalesi boşta kalır.

17.Ke2’ye Siyah ana fikrini 17…Ah5! ile gerçekleştirmeye karar verdi. 18.f4 exf4 19.gxf4 d5 20.e5 Ve7!’den sonra Kale ikinci yatayı kapatır ve önemli 21.Vf2 hamlesi artık yoktur.

Glyanets-Dvoretsky
Tiblis 1979

1.d4 d5 2.c4 c6 3.Ac3 Af6 4.cxd5 cxd5 5.Af3 Ac6 6.Ff4 Ff5 7.e3 e6 8.Fb5 Ad7 9.Va4 Vb6
9…Kc8 ilginç bir alternatif.

10.Ah4
Filin ‘normal’ geri çekilişinden sonra Beyaz merkezde yarma yaparak insiyatifi alır: 10…Fg6 11.Axg6 hxg6 12.e4 ve eğer 12…dxe4 13.d5 Ac5 14.dxc6 bxc6 15.Fxc6 Şe7 16.0-0-0! Axa4 17.Kd7 Şe8 18.Fxa4 ve Andrianov-Imanaliev Soçi 1980 oyununda olduğu gibi etkili bir atak; Veya 10…Fg4 11.h3 Fh5 12.e4

Siyah taktik 10…Fd3? numarasını yapamaz çünkü 11.Axd5! (11.Fxd3? Vxb2) 11…exd5 (11…Fxb5 12.Axb6 Fxa4 13.Axa8 ve kalite eksiği için Siyah’ın kompansasyonu yoktur) 12.Fxd3 Beyaz’a üstünlük verir.

10…Fe4! 11.f3?
11.0-0 veya 11.Kc1’e Siyah 11…Fe7 cevabını verir. Teoriye göre en güçlü devam yolu 11.0-0-0 Kc8 (11…Fe7 12.f3) 12.f3 Fg6 13.Axg6 hxg6 14.Şb1’dir ve ilk kez Yusupov-Belyavsky SSCB Şampiyonası 1979’da ortaya çıkmıştır.

11…Fd3! 12.Axd5 Fxb5 13.Axb6 Fxa4 14.Axa8
Hemen 10…Fd3? hamlesine kıyasla konum ciddi bir şekilde değişmiştir. Ara 10…Fe4! hamlesiyle rakibimin Piyonunu f3’e koymasını sağladım. Bunun sonucunda artık h4’teki Atın gidecek yeri yoktur.

14…Ab4! 15.g4
15.Şd2 Fe7 16.Ac7 Şd8 17.Khc1 g5! (Magerramov-Kosikov 1978) hamlelerinden sonra Siyah önemli bir avantaj elde etti.

15…Ad3! 16.Şe2 Axf4 17.exf4 Fe7

 

S.1.44 Oyunda oynanan hamlenin fikrini açıklayın.

Tabii ki analizlerime Atın c7 karesini tutan bariz 17…Fd6 hamlesiyle başladım. Beyaz 18.Kc1 oynar. Bu noktada Atı düşürmek için çeşitli denemeleri analiz etmeliyiz.

18…Şe7? 19.Ac7 Kc8 20.Ad5 veya 19…Fc6 20.d5 exd5 21.Af5

18…0-0 halinde 19.Ac7 Fc6 (19…Kc8 20.b3 Fc6 21.d5 exd5 22.Axd5) 20.Kxc6! bxc6 21.Aa6 Fxf4 22.Ag2 ve Siyah bir şey elde edememiştir.

18…Fc6 19.d5! exd5 20.Af5 ve oyun keskinleşir.

Artık oyunda oynanan ara hamlenin yararını anlayabiliyoruz. Beyaz’ın iki cevabı vardır: 18.Ag2 ve 18.g5 (18.Kac1 0-0 kötüdür). 18.g5’e 18…Fd6 19.Kac1 0-0! 20.Ac7 Fc6 21.Kxc6 (21.Aa6 Fb5; 21.d5 exd5) 21…bxc6 22.Aa6 Fxf4 ve g5 eri düşer (23.Kg1 Fxh2)

18.Ag2 Fd6 19.Kac1 Fc6! 20.Ae3
Şimdi d4-d5 artık geç kalır çünkü At f5 karesinden uzaklaştırılmıştır. 20…0-0’ten sonra Siyah materyal üstte kaldı ve başarılı bir şekilde bu üstünlüğünü kazanca çevirdi.

A.1.25 Siyah oynar	A.1.26 Siyah oynar
A.1.27 Siyah oynar	A.1.28 Beyaz oynar