Satrançta Bloke Kavramı

Bloke düşüncesi uzun yıllar dünya satrancında bilinmekle beraber bunun formülize edilmesi ve pratik örneklerle dünya satrancına sunulması için Nimzovich’in dünya satranç arenasına girmesini beklememiz gerekmiştir. “Benim Sistemim” adlı kitabında mükemmel olarak bu konudaki düşüncelerini anlatmıştır. Blokenin taşlara verdiği ekstra etkinliği ifade etmek için aşağıdaki örneği sunmuştur. Beyaz ciddi bir şekilde materyal alttadır.Tabii ki beyaz oynar ve….Kazanır! Beyaz taşların piyonları bloke etmesi sonucu kazandığı etkinlik ve siyahların beyaz taşların etkinliğiyle kısıtlanması sonucunda beyazın kazanan bir üstünlüğü vardır. Hareket kabiliyetlerinden ötürü en iyi bloke taşları atlardır. Vezir ise bloke için harcanmaması gereken kuvvetli bir alet olduğu için kötü bir bloke taşıdır. Nimzovich’in bloke üzerindeki çalışmalarından sonra düşüncelerini en iyi şekilde pratiğe döken oyuncu Tigran Petrosian olmuştur. Şimdi ondan bir kaç örnek inceleyeceğiz.

PETROSIAN SAVUNUYOR
Tal-Petrosian 1958 Rusya

Bu vaziyette beyazlar pek çok sebepten iyi durumdadırlar. d5’te bağlı geçer eri vardır. c5 eri zayıf ve atağa maruzdur. Siyahın karşı şanslar bulabileceği vezir kanadı bloke olmuştur. Aynı zamanda beyazın şah kanadında atak şansı vardır. Beyazların atak oyunuyla meşhur Tal olduğu da göz önüne alınırsa durum ümitsiz olarak değerlendirilebilir. Bununla beraber…

31…Kf4!
Beklenmedik bir kalite fedası. Petrosian’ın oyunlarına tanıdık olan kimseler için hiç de şaşırıtıcı değildir. Feda pozisyonel fedadır. Bu fedadan siyah kısa bir süre de yarar sağlayamaz bununla beraber siyah taşların etkinliği ciddi bir şekilde artacaktır.

32.Ff4
Belki de Tal paradoks gibi gelmekle beraber üstünlük için 32.Kf4 almalıydı.

32.ef 33.Ad2
Tal artık c5′ baskının önemsiz olduğunu görüp haklı olarak atını merkezileştiriyor.

33…Ae5
Yapılan kale fedası sonucunda iki taş birden etkinliğini ciddi bir biçimde arttırmıştır. At çok kuvvetli e5 bloke karesini ele geçirmiştir. Fil ise açılan diyagonali ile siyah karelere tam anlamıyla hakim olmuştur.

34.Vf4 Ac4 35.e5
Önemli bir hamle beyazlar da taş etkinliğinin materyalden daha önemli olduğunu görerek atına e4 karesini kazandırarak e5 erini feda ediyor.
35…Ae5 36.Ae4 h6 37.Kae1?
Doğrusu 37.Ad6 Vd6 38.Kfe1 f6 39.Kad1 ve eşit şanslardı.

37…Fb8
Şimdi bu fil çok tehlikeli olacaktır.

38.Kd1 c4 39.d6 Ad3 40.Vg4 Fa7 41.Şh1 f5 42.Af6 Şh8 43.Vc4 Ab2 44.Va6 Ad1 45.Va7 Vd6 46.Vd7 Vf6 47.Vd1 Vb8
Oyun Petrosian’ın kazanç şansları elde etmesine rağmen berabere ile sonuçlanmıştır.

Reshevsky-Petrosian Zürih 1953

Bu konumda siyahlar yine zor durumdadır. Beyazların h4-h5 ve Kg3 ile kuvvetli bir şah kanadı atağı vardır. Siyahlar b4 ile karşı şanslar ararsa da b2’deki fil etkinlik kazanır. Petrosian bu durumda da inanılmaz gözüken bir çözüm buluyor.

25…Ke6!!
Fikir Ae7-d5 oynayarak ata uygun bloke karesini kazandırmak. Aynı zamanda beyazın iyi filini alıp beyazları kötü file mahkum etmek.

26.a4
Beyazlar kaliteyi almadan önce b4’ü zorlamaya çalışıyor. 26…b4 27.d5 Kd5 28.Fe6 fe6 29.Vc4

26…Ae7 27.Fe6 fe 28.Vf1 Ad5
Siyahlar ideal konumunu elde ettiler. d5’deki at en az bir kale değerindedir. Konumda açık hat olmaması kalelerin değerini düşürmektedir.

29.Kf3 Fd3 30.Kd3!
Beyazlar durumun zorluğunu kavrayarak karşı şans elde edebilmek için kaliteyi geri veriyorlar.

30…cd 31.Vd3 b4 32.cb ab 33.a5 Ka8 34.Ka1 Vc6 35.Fc1 Vc7 36.a6 Vb6 37.Fd2 b3 38.Vc4 h6 39.h3 b2 40.Kb1 Şh8 41.Fe1 berabere.

Polugayevskiy-Petrosyan 1983

Beyazların b hattındaki baskısı ve fil çifti beyazlar iyi şanslar vermektedir. Petrosian’ın bu konuma yaklaşımı yine kendine özgüdür.

19…Ke3! 20.fe Ac5
Beyazın b hattındaki şansları Ac5 blokesiyle etkisiz hale geldi. Daha önceki örneklerdeki gibi de siyah beyazların iyi filini alarak beyazı kötü fille bıraktı. e3 piyonu da açık hatta zayıf geri erdir.

21.Vc2 Ke8 22.Kf3 Fh6 23.Vc3 Ve7 24.Kb6??
Siyahın baskısı karşısında beyaz hata yapıyor. Beyaz burda şu varyantı umuyordu. 24…Fe3 25.Ke3 Ve3 26.Ve3 Ke3 27.Ff3 Ve bayaz d6 erini alacak .Ama…

24…Aa4 terk.

PETROSIAN SALDIRIYOR
Spassky-Petrosian Moskova 1969

Siyahın gözle görülür bir üstünlüğü var. Beyazların şah kanadı ciddi bir sekilde zayıflamıştır. Aynı zamanda siyahın vezir kanadında geçer eri vardır. Siyahın tek zayıflığı d5 eridir. Petrosian en etkili planı buluyor.

30…Kc4! 31.Vd3
31.Fc4? dc4 32.Vc2 Kc8 siyah kazanır.

31…Ke8 32.Ff3 Fb4 33.Fa3 Fa3 34.Ka3 Ad6 35.Ke1 f5 36.Kaa1 Ae4 37.Fe4 fe4 38.Vb1 Vd7 39.Ka2 Kec8 40.Ac4 Fd5 42.Kd1 c3! 43.Kc2 Vh3 44.Kg1 Vg4 45.Şg2 Vf3 46.Şh2 Ve3 47.f5 Vc5 48.Kf1 b4 49.f6 b3 50.Kcf2 c2 51.Vc1 e3 52.f7 Şf8 53.Kf5 b2 54.Vb2 c1V 55.Vg7 Şg7 56.Kg5 Terk.

Spassky-Petrosian Moskova 1966

24…Ae5! 25.Ag4 hg4 26.e4 Fd6 27.Ve3 Ad7 28.Fd6 Vd6 29.Kd4 e5 30.Kd2 f5! 31.ed5
“31.ef5 Af6 32.f3 Ah5! 33.fg4 Ag3 34.Şh2 d4! siyahlar iyidir,” Tal