Altın Fırlattıran Hamle

Bugüne dek oynanmış en iyi oyun hangisi, gelmiş geçmiş en iyi satranççı kimdi? Bu sorular hala sonu gelmeyen tartışmalar doğuruyor ve asla da nihai bir cevap da olmayacak. En iyi oyunun daha oynanmadığı ve en iyi satranççının daha doğmadığı söylenir. Ama gelmiş geçmiş en iyi hamle konusunda hiç kimsenin şüphesi yoktur!

Efsaneye göre, zamanının Amerika Şampiyonu ve Dünyanın önde gelen oyuncularından biri olan Frank James Marshall’ın bir hamlesi, seyircilerin satranç tahtasını altın yağmuruna tutmasına yol açtı!

Bu mülhem hamle, 1912 yılında Breslau’da Alman Satranç Federasyonu 18. genel kurul toplantısı sırasındaki büyük bir uluslararası turnuvada oynandı. Oldrich Duras ve Akiba Rubinstein’ın 18 maçta 12 puanla birinciliği paylaştıkları büyük turnuva ve Marshall’ın 9,5 puanlık vasat sonucu çoktan unutuldu. Fakat gelecek kuşaklar tarafından hala hayranlıkla anılan, o­nsuz tarihteki yerini alamayacak olan tek bir oyundaki, tek bir hamle…

Tabiri caizse, kurban Stepan Levitzky, turnuvayı 7 puanla bitiren, pek tanınmamış bir Rus usta… Günümüzde bu isim pek bir önem taşımıyor, fakat bir oyun, bu isme, olumsuz da olsa, ölümsüzlüğü kazandırmış :

Beyaz : STEPAN LEVITZKY Siyah: FRANK MARSHALL Fransız Savunması 1912

1. d4 e6 2. e4 d5 3. Ac3 c5 4. Af3 Ac6 5. exd5 exd5 6. Fe2 Af6 7. 0-0 Fe7 8. Fg5 0-0 9. dxc5 Fe6 10. Ad4 Fxc5 11. Axe6 fxe6 12. Fg4 Vd6 13. Fh3 Kae8 14. Vd2 Fb4 15. Fxf6 Kxf6 16. Kad1? (Daha iyisi 16.a3 ile baskıyı azaltmak.)16…Vc5 17. Ve2 Fxc3 18. bxc3 Vxc3 19. Kxd5 Ad4 20. Vh5 (20. Ve5! Vxh3 21. Kxd4 (eğer 21. gxh3 Af3 ve ardından …Axe5) felaketi önlerdi) 20…Kef8 21. Ke5 Kh6 22. Vg5 Kxh3 23. Kc5 

23…Vg3!!!  Beyaz terk eder. Marshall yıllar sonra şöyle yazar : ?Hayatımın en ünlü hamlesi. İzleyiciler bu hamleyle o kadar heyecanlanmışlardı ki, bana altın paralar fırlatmaya başladılar!?

Beyaz terk eder. Marshall yıllar sonra şöyle yazar : “Hayatımın en ünlü hamlesi. İzleyiciler bu hamleyle o kadar heyecanlanmışlardı ki, bana altın paralar fırlatmaya başladılar!”

Yavan 23…Vb2 24. Kc7 Ae2+ 25. Şh1 Kh6 da fazla taşı saklayarak kazanırdı; fakat 23…Vg3!!! 24. Vxg3 (diğer başka bir alış, Ae2?den sonra hemen kaybeder.) 24…Ae2 25. Şh1 Axg3 26. Şg1 Axf1 27. gxh3 Ad2 çok daha hoş.

Hikayenin doğruluğu tartışılır, ama Marshall’ın mükemmel hamlesi satranç tarihi boyunca yerini korudu. Eleştirmenler Marshall?ın, 23. hamledeki heyecanlandırıcı Vezir fedasını, “bu güne dek düşünülmüş en güzel hamle” olarak adlandırdılar. Hemen sonuca götüren bu hamlenin sade güzelliği, rakip Şah’ın savunmasını, vahşi ve öfkeli bir şekilde değil, sade ve gösterişsiz bir şekilde delmesindedir. Hamle, güzel parıltılar içerisinde, ardından gelecek olan darbenin gücünü gizli tutar.? Al Horowitz

Turnuvanın (Rubinstein ile birlikte) birincisi Duras ise şöyle der : “Levitzky ve Marshall”ın taraftarları arasında çok büyük bir iddia vardı. Marshall turnuvada pek formunda değildi ve iyi bir turnuva geçirmiyordu. Bahisçilerin büyük bir bölümü Marshall’ın kaybedeceğinden emindi ve bahisler Levitzky üzerineydi. 23. hamleyle hemen sonuçlanan oyunun bitişinde, Levitzky’ye oynayanlar, paralarını tek tek masaya bırakmaya başladılar. Yani Marshall “satranç tahtası altınlarla dolmuştu” derken tam olarak yalan söylemiyordu. Duras bu açıklamayı kıskançlıktan mı yapar bilinmez ama, öyle ya da böyle, 23.Vg3, satranç tarihine altın fırlattıran hamle olarak geçti. 

O.Oğul Köseoğlu