İnsan ile makine arasındaki satranç mücadelesinin belki de son perdesi 25 Kasım’da başlıyor. Deep Fritz 7, 2002 yılında Kramnik ile 4-4 berabere kalmıştı. Ama aradan 4 yıl geçti ve şimdi Deep Fritz 10 daha hızlı, daha bilgili ve daha gelişmiş! Kramnik ise daha yaşlı, daha az elolu ve sağlık açısından yıpranmış durumda. Bu şartlar altında Kramnik’in durumu pek parlak gözükmüyor ama Kramnik omuzlarına yüklenen sorumluluğun farkında. O, tarihte bilgisayara direnebilmiş son oyuncu olabilir. Şu anda Deep Fritz saniyede 8 milyon hamle hesaplıyor ve oyunda sürekli en az 9 hamle ilerisini görebilecek. Haberin devamında Ferdi Sert’in çevirdiği güzel bir yazıyı okuyabilirsiniz.

Almanya’nın Bonn kentindeki Ulusal Sanat Galerisinde Dünya Satranç Şampiyonu Vladimir Kramnik ile satranç programı ”Deep Fritz 10” arasında cumartesi günü( 25 Kasım) 6 oyunluk serinin ilk maçı oynanacak. Bu ”insan makinaya karşı” olarak ikili arasındaki ilk maç değil. 2002 yılında, Bahreyn’in Gulf kentinde oynamışlardı. O zaman Kramnik maçın ilk kısmını önde bitirebilmişti, ve skor 3:1 onun lehineydi. Ama maçın ikinci periyodunda, ”ademoğlu” Kramnik yorgunluk belirtileri göstermeye başladı ve bilgisayar maçı 4:4 bitirmeyi başardı.

2002, Bahreyn, Kramnik – Deep Fritz 7

Araya giren 4 yıl içinde, Kramnik iki dünya şampiyonluğu maçı yaptı, ilki 2004 yılında Brissago kentinde Peter Leko’ya(Berabere bitti, ki beraberlikte ünvan sahibi ünvanı korumuş olur.) ve yakın zamanda Elista kentinde Veselin Topalov’a karşı.(Kramnik eşitlik bozma maçlarındaki performansıyla bu maçı kazandı, normal 12 maçlık seri berabere bitmiştir.) Maçlardaki olağanüstü gücü ve dayanıklığı, ona 2000 yılında Kasparov’dan aldığı unvanı korumasına yardım etti. Göz ardı edilemez bir gerçek var ki, Kramnik’in 4 yıl önceki bilgisayara karşı maçından bu yana, üstün oyun gücü artmıştır. Şu anki ‘Elo’ puanı, (satranç oyuncusunun gücünü ölçen bir sistem) 2002 yılındakinden daha az. O tarihlerde zirve yaparak Kramnik’in elo puanı 2807’ye ulaşmıştı.(Kasparov’dan sonra, Kramnik 2800 barajını geçen ilk satranç oyuncusudur.)

Vladimir Kramnik – Peter Leko, Brissago, 2004

Zamanın yerinde saymadığı bu dünyada, bilgisayar teknolojisinin durumu eskiye nazaran çok farklı. Bugün, normal alacağınız çift çekirdekli işlemciler, 2002 yılında ”Fritz” için kullanılan dört işlemcili sistemle maç yapabilecek durumda. Şimdiki maçta, Kramnik ”Çift Çekirdekli 5160 sistemli” Deep Fritz ile karşılacak, ki bu işlemci saniyede 8 milyon posizyon hesaplıyor ve Deep Fritz’in versiyon olarak 7’den 10’a yükseldiğini de unutmayalım.

2002’deki Fritz’in Bahran versiyonu ”sadece” saniyede 2.7 milyon pozisyona bakabiliyor. Şimdiki versiyonun 8 milyon pozisyon inceliyebilmesi, oyun ortasında bu programın 17-18 ”kat” (tek taraf hamlesi) tarama yapabilmesine olanak sağlıyor. Bunun anlamı, Fritz’in iki taraf için 9 hamle ileriyi hesaplayabilmesi demek. Oyun sonunda, çoğu taşın tahtada olmadığı an, hesap derinliği çok büyük bir avantaj olabilir.

Bütün bunların Deep Fritz için çok büyük bir avantaj sağlamasına rağmen, maç sonuçu hakkında kimse kesin bişey söyleyemez. ”Bir programı geliştirirken, diğer satranç programlarına karşı yapılan maç serilerinden, kesin bir miktar bilgi toplayabilirsiniz.” diyor Matthias Wüllenweber, Deep Fritz’i geliştiren takımın şefi.” Ama gerçek ölçüm değerleri süper büyükustlara (elo puanı 2700 üstü olan oyuncular) karşı yapılan maçlardır. Özellikle bu gibi dünya şampiyonuna karşı maçlar. Ancak Bonn’da yapılacak bu maçtan sonra tam olarak nerede olduğumuzu göreceğiz.”

Maç Hazırlığı

Herşey maç hazırlığına bağlı. Kramnik, Alman büyükusta ve açılış uzmanı Christopher Lutz ile çalışıyor. Ek olarakta, takımda bir tane satranç programcısı bulunuyor ki bu kişi Kramnik’e rakibin nasıl düşündüğünü açıklayacak.

Hazırlık aşaması olarak, bu yılın mayıs ayında, Kramnik’e Deep Fritz’in son versiyonu gönderildi. Bonn’da oynayacağı en son versiyonu da, ekim ayının ortalarında gönderildi. O zamandan beri  Kramnik ve yardımcıları programın zayıf yönlerini araştırıyorlar.

Bu Kramnik’in Bahran maçındaki yaptığı çalışmanın aynısı. O zaman Kramnik, Deep Fritz’in duble piyonları(aynı dikeyde çift piyon yapıları) içeren pozisyonlarda iyi oynayamadığını keşfetmişti. Onun içinde Kramnik, Deep Fritz 7’e karşı **İskoç açılışını oynamıştı. Bu açılışta siyahların c dikeyinde duble piyon yapısı oluşuyor.

Yakın geçmişte, Deep Fritz’in gelişen versiyonu, izole (ayrık) merkez piyonlu yapılarda, insan rakiplerine karşı çok iyidi. İzole piyon yapısı normalde zayıflıktır ama bu program ayrık piyonu kaplanın yavrusunu koruması gibi savunuyor ve devamında bitişik açık dikeyleri akıllıca kullanıp, zayııflığı güçe çeviriyordu.

Kramnik’e karşı açılış hazırlığı olarakta, Deep Fritz ekibi çok iyi açılış uzmanı olan süper bir büyükusta tutmuş. Ama ismi gizli. Önemli satranç turnuvalarında bu gayet normal çünkü oyuncu rakiplerine karşı ne hazırladığının bilinmesini istemez. Bu maçta, bilgisayarın işlem kapasitesi ve açılışlardaki ayarlamalar, Kramnik için bilinmeyen faktörler.

…

Eğer Kramnik bu maçı Deep Fritz’e karşı kaybederse, hele birde kötü bir şekilde, artık bizim elektronik kölelerimizin kendi ustlarına karşı başka bir zeka aktivitesindede üstünlük sağladığı söylenebilir. Kramnik bunu çok iyi biliyor. Ve ” Belkide, ben böyle bir karşılaşmaya çıkan son oyuncu olabilirim” diyor.

Çeviren Ferdi Sert

www.chessbase.com ‘dan bu yazıyı çeviren ve yanda resmi görünen Ferdi Sert kendini şöyle anlatıyor: “1981, İstanbul doğumluyum. Satranç oynamayı küçük yaşlarda öğredim ama amatör anlamda öğrenmeye ve geliştirmeye lise yıllarımda başladım. İlk ve daimi öğretmenim satranç kitaplarıydı. En son olarak da, Selim Gürcan beyin bir kaçlık aylık ileri seviye kurslarına katıldım. Şimdilik üniversite eğitimimi bitirmek için uğraşıyorum. İleriye yönelik olarak da, Oğul Köseoğlu, Alper Efe Ataman..vb. arkadaşlar gibi satranç kitapları çevirisiyle uğraşacağım.”