Büyükusta Taimanov 7 Şubat’ta 80 yaşına girdi. Yıllarca Rusya’nın en önde gelen büyükustalarından biri olan Taimanov uluslararası camiada Fischer’e karşı 6-0 kaybettiği şanssız maçlarla tanındı. Hala doludizgin bir hayat sürmekte; önce çocuk aktördü, konserlerde piyano çaldı, ve şimdi çocuklarıyla gurur duyan bir baba. Doğum günü şerefine, Taimanov, içinde çok ilginç ve önemli fotoğraflar bulunan kişisel albümünü paylaştı.
Satranç Kariyeri
Mark Evgenievich Taimanov 7 Şubat 1926?da doğdu. 23 yaşında GM ünvanına ulaştı ve on yıldan uzun bir süre dünyada ilk onda yer aldı. 23 kere SSCB Şampiyonluğuna katıldı, iki kez birinciliği paylaştı. Eşitlik bozma maçlarında 1952’de Botvinnik’e kaybetti ; fakat 1956’da Averbakh ve Spassky’i yendi.
1953’de Zürih’te düzenlenen meşhur Adaylar Turnuvası’nda 8.liği paylaştı. 1971’de Dünya şampiyonluğu adayıydı fakat Bobby Fischer’e karşı 6-0 kaybetmesi Soğuk Savaş dönemindeki Sovyet hükümetini sıkıntıya soktu. Birkaç ay sonra Fischer’in GM Bent Larsen’i de aynı skorla yenmesi sayesinde bu “utanç” biraz hafifledi.
Mark Taimanov?un Sicilya savunması ve Nimzo-Indian’da kendi adını taşıyan açılış varyantları var.
Fotoğraf albümümden
Orjinal metin : GM Mark Taimanov
Sizi annem ve babamla tanıştırayım. Burada sanırım beş yaşlarındayım, fotoğrafın kesin tarihini bilmiyorum. İşte benim müthiş annem ve babam. Satranç kariyerim babamın genleriyle ilintili olmalı ?satranca tutkuyla bağlı birisiydi ve müzikte de yetenekliydi. Anneme gelince, Kharkov Konservatuarında ses sanatçılığı eğitimi alıyordu ve sanat hayatının çok parlak olacağı düşünülmekteydi. Fakat ben ortaya çıkınca bütün ilgi ailenin yeni üyesine yöneldi.
Bu sanırım 1937?de Leningrad?daki Öncüler Sarayının bahçesinde usta adayı Bay Budo tarafından verilen bir simültane gösterisi.
Bethoven concert , National Republic actor Vladimir Gardin
19372de Leningrad’da filme alınan “Beethoven” adlı yapıttan görüntüler. Genç bir piyanist rolünü oynuyordum. Bu durumun kaderimde önemli bir rolü var – film çok popüler oldu ve 1937 Paris festivalinde ödül aldı.
Bu film niçin bu kadar önemli benim hayatımda? Çünkü önce ünlü bir aktör oldum, her yere fotoğraflarım asıldı, ve Leningrad Öncüler Sarayı açıldığında “öncü aktör” olarak davet edildim. Sarayın görkemli açılış töreninde bana hangi kulübe katılmak istediğim soruldu. İçimdeki ses satranç kulubü diyordu. Ve işte satranç kariyerim böyle başladı, müzik ve sinema ile beraber?
1940’ta çekilmiş bir fotoğraf. Sarayın kulübündeki konuklar : Gencecik bir Keres, kulübün sorumlusu ve aynı zamanda başöğretmeni Botvinnik. Resimdeki çok az insan hayatta bugün. Keres ve Botvinnik dışında Samuel Osipovich Vainshtein da farkediliyor, kendisi müthiş bir organizatördü ve ayrıca kulübün yöneticisiydi. E. Stolyar ve bendeniz de oradayız!
Botvinnikéle yaptığım bir maç. Nerede oynandığı not edilmemiş, ama ben burada oldukça gencim, hatta Botvinnik de! Birçok maç yaptık beraber, SSCB şampiyonluğunda bile karşılaştık. Kendisi benim derinden saygı duyduğum bir kişiydi, baş hocamdı, beni kanatları altına aldı ve okulun başlamasından itibaren ilgisini benden esirgemedi. Bütün hayatım boyunca kritik zamanlarda satranç desteği almak için ona yöneldim. Özellikle Fischeréle yaptığım maçtan önceki hazırlıklarda bana birçok ilginç ve değerli tavsiyelerde bulundu. Enteresan bir önerisini hatırlıyorum : Hazırlık sürecinde bana müthiş kuvvetli bir büyükusta ile antrenman amaçlı maçlar yapmamı önermişti. Bu ne demekti? Yardımcılarım Vasukov ve Balashov ile birlikte hazırlanıyordum. Bu maçları ikisine karşı oynadım. Onlar başka bir odada olacaklardı. Fazladan 1 saatleri vardı, birbirlerine danışabilirlerdi ve ayrıca satranç kitaplarından yararlanabilirlerdi. Ne var ki bu maçlarda oldukça iyi oynadım ve -1 ile bitirdim. Anlattığım koşullar altında bunu bir başarı saymak gerekir.
[Not: Jim Thompson of West Jefferson, NCénin bize aktardığına göre, bu fotoğraf incelendiğinde bunun USSR Takımlar şampiyonası 1967?e ait olduğunu ve birbirleriyle yaptıkları son maçı gösteriyor. Pozisyon Botvinnik?in 17…Rc8 hamlesinden sonra sıranın Taimanov”da olduğu bir an. 18.Qc3+ oynadı ve 42. hamlede terketti.
Bir başka unutulmaz fotoğraf. 1954’te Arjantin milli takımıyla maç yaptık. Amerikalıları Arjantin’den kovan yeni başkan Juan Peron görülüyor fotoda. Sovyetler ile yakınlaşmaya başladığı bir dönem. Arjantin satrancı seven bir ülke olduğu için bu yakınlaşmanın önemli adımlarından birisi de bizim satranç maçları oldu. Peron bize oldukça yakın davrandı, karşılaşmaların açılışını yaptı, hatta Najdorf-Bronstein maçının ilk hamlesini oynadı. e2-e4 oynadı; ama başkan uzaklaşır uzaklaşmaz Najdorf hamlesini geri aldı ve d2-d4 oynadı! Bu resimde Arjantin Başkanı ve kabinesiyle görülüyoruz.
Bu fotoğraf 1954’ten. Satranç eliti içinde yerimi almış durumdayım. Burada benim rakibim 17 yaşındaki genç Spassky. Oldukça ender bir fotoğraf.
Bu fotoğrafta ben yokum. Tarihi bir resim. Sanırım 1955?te, Moskova2da ABD milli takımıyla maç yapıyorduk. 4 Temmuz Bağımsızlık Günü?nde SSCB’deki Amerikan Büyükelçisi şehir dışındaki villasında bir resepsiyon verdi. Yalnızca politbüro üyeleri ve her iki takımın satranç oyuncuları davet edilmişlerdi. Bu resim Khrushchev ve Bulganin’in Reshevsky’ye kibarca nasıl takıldıklarını gösteriyor. Solda Malenkov ve Pervukhin.
Bu fotoğrafın taihselliği şurada ki, Shmulik yani Sammy Reshevsky bana yaklaştı ve “Mark ülkenizin liderleriyle bir fotoğraf çektirmek onurunu bize bağışlayın” dedi. Nikita Sergeevich, (Khrushchev)’e yaklaştım ve “Amerikalı arkadaşlarımız sizinle bir fotoğraf çektirmek istiyorlar” dedim. “Tamam, toplayın herkesi” dedi. Khrushchev’in yanında solda Amerikan takımının kaptanı var, milyoner Bay Bisno. Kotov dışarıya doğru bakıyor. Steiner de orada. Resimdekilerin çoğu Amerikalı oyuncular, bizden sadece Kotov var.
Bu fotoğraf bana satrancımızdaki önemli bir kader anını hatırlattı. Bir zaman sonra Khrushchev bana yaklaştı ve “Sizler önemli satranç oyuncularısınız, genelde yurtdışında yarışıyorsunuz. Performanslarınız karşılığında para alıyor musunuz?” “Hayır kuşkusuz hayır. Biz Sovyet kültürünün başarılarının tanıtılmasını amaçlıyoruz” Dedi ki : “Tamam, peki burada memlekette oynadığınız zaman?” “Evet, yoksa nasıl geçiniriz?” diye yanıtladım. Biraz düşündü ve dedi ki : “Fakat bu doğru değil. Nasıl böyle birşey olabilir? Zengin kapitalistlerden para almıyorsunuz ama bizden alıyorsunuz. Bu değişmeli.” Kruschevéin ekibi hemen yanımızdaydı, az zaman sonra yurtdışı seyahatleri için belli bir miktar ödenek almamız yönünde özel emir geldi.
Bu fotoğraf da önemli çünkü burada Capablancaénın oğluyla birlikteyiz. Vasiliy Vasilich Smyslov (soldan ikinci), ben, Capablanca ve Küba büyükelçimiz Alexander Alekseev, oldukça renkli bir kişilik. Castro?nun isteğiyle birden büyükelçiliğe atandı, diplomatik kurallar aşılarak. Kendisi Castro?yla birlikte devrimden önce dağlarda uzun zaman geçirmişti.
Burada Vasiliy Vasilievich Smyslov ile birlikteyim. Sanırım 50?lerin sonu. Londra Trafalgar Meydanındayız. Uzun bir arkadaşlık ve müziğe duyulan ilgi beni Vasiliy Vasilevich ile yakınlaştırdı.
Bu benim en kıymetli fotoğraflarımdan biri. Capablanca anısına 1964éte Havana’da düzenlenen turnuvadaki bu maçımı izleyen kişi, turnuvanın organizatörlerinden, manevi liderlerinden, Latin Amerika’nın devrimci hareketlerinin efsanevi önderi – Che Guevara. Onunla çok iyi anlaştık, orada ve birkaç başka turnuvada da görüştük, hatta Sovyet büyükelçiliğinde satranç dahi oynadık. Tanıdığım en romantik, en parlak, idealist kişilerden biriydi ve ait olduğu yerin sıkıcı ofisler değil dağlar ve barikatlar olduğunu söylerdi. Bu fotoğraf bir başka sebeple de çok değerli benim için, çünkü arkasında onun imzası var : “Arkadaşım Mark Taimanov’a. Che.”
Yazıyı çeviren ve düzenleyen Hakkı Sayın
1970 doğumlu, telekom mühendisi. Uzun zamandır geziyor ve satrançla ilgileniyor. Ziyaret ettiği kulüpler arasında Stockholm, Amman, ve Tahran var. Ayrıca Corus turnuvasını da ziyaret etti, meşhur kafeteryada bira içip satranç oynadı. Satrançtaki heyecanı çok seviyor, ama bu oyun üzerinden ego savaşı yapanlardan pek hoşlanmıyor. En sevdiği iki kitap Zeno’nun Bilinci ve 1953 Zürih turnuvası. Son yayınlanan FIDE listesinde 2110 ELO’ya sahip.
