İzmir’de İlk Haftasonu Keyfi
ve daha fazlası var. İlk kez ocak ayında Emre Can röportajı için gittiğim İzmir’de İlk Haftasonu Turnuvası’nda oynayacak zamanım kalmış ve bu fırsatı kaçırmamıştım. İkinci ziyaretim de tek “yabancı” ben değildim: Selim Çıtak da İlk Haftasonu Turnuvası’na Alper ve benim kulislerim sonucunda gelmeye karar verdi.
Turnuva Eylül-Haziran aylarında genç sporcuların velilerinin organizatörlüğü ve İl Temsilciliği’nin de desteği ile düzenleniyor. Eskiden Düşün Satranç Merkezi’nde düzenlenen turnuvanın yeni yeri Halkapınar’daki Kapalı Spor Salonu’nda düzenleniyor. Turnuvada para ödülü olması tabii kuvvetli oyuncuları da çekiyor ve ortaya çok güzel bir turnuva çıkıyor. Organizatör velilerin fotoğraflarını çekmek mümkün olmadı; ama isimlerini vererek turnuvayı devam ettiren velilerin isimlerini verelim:
-Tayfun Çiloğlu (Doruk Çiloğlu)
-Ali Han (Halil Han)
-Ali Hepsayar (Mert Hepsayar)
-Hakan Komut (Burak-Kaan Komut)
-Ali Sevgin (Başak Sevgin)
-Mehmet Şanal (Vahap Şanal)
-Zafer Sop (Selen Sop)
FM Selim Çıtak her zamanki hararetli tarzıyla bir açıklama yaparken objektiflere yakalanıyor. Ata Seçer ve 8 Yaş Altı Dünya 4.sü Vahap Şanal da onu dikkatle dinliyor.
Mert Yılmazyerli (2071) FM Selim Çıtak (2366)
İlk Haftasonu Nisan 2007, [A67], (Çıtak, S)
1.e4
Turnuvanın Kritik 4. turunda liderlerin ikisinin mücadelesi, ne yazık ki (benim açımdan) tek taraflı oldu!
1…e5 2.Af3 Ac6 3.Fb5 a6 4.Fa4 Af6 5.Fxc6 dxc6 6.d3 Fd6
[6…Ad7 7.Abd2 Fd6 8.b3 0-0 9.Fb2 c5 10.Ac4 f6 11.Ah4 Ab8 12.Af5 Ac6 13.0-0 Fe6= 1/2-1/2 Kharlov,A-Beliavsky,A/Linares 2003/CBM 093 ext (44) Kharlov,A-Beliavsky,A/Linares 2003]
7.Abd2 Ve7 8.b3 0-0 9.0-0 b5 10.Fb2 c5 11.a4 c6?!
Enteresan bir karar 11. … Fd7 ayni zamanda a4 piyonuna baskı yaptığından daha iyiydi.
12.Ke1 Ah5 13.Af1 Af4 14.Ae3 Ke8 15.g3 Ah3+ 16.Şg2 Ag5?
Tehlikenin farkında değil! Bu hamleyle siyah stratejik olarak kayıp vaziyete giren forse bir varyanta giriyor! Daha iyisi 16…Vf6 17.axb5 cxb5 18.Ad5 korktuğum hamleydi; ancak… 18…Vd8! 19.Ah4 g6 20.Fc3 a5 21.Vf3 Şg7?den sonra konum belirsizdir.
17.Af5! (Diyagram) Fxf5
Tek hamle
18.exf5 Axf3 19.Vxf3 Vd7 20.Ke4!± (Diyagram)
Beyaz karelerin zayıflığı çok bariz. Bundan sonra ancak çok ince ve sabırlı bir savunma siyaha şans tanıyabilir!
20…f6 21.Kh4 Ff8 22.Vh5 h6 23.Kg4 Vf7?
Sabırlı ve inceden kastım bu değildi! hemen taktik çözümlere niyetleniyorum; ancak basit 23. … Şh8 çok daha iyiydi. İnsan masa başında h6 ya gelmesi muhtemel fedalardan korkuyor! 23…Şh8 24.Kg6 Vd5+ 25.f3 c4 karşıoyun ile
24.Vxh6 g5 25.Vh3 Vd5+ 26.f3!
26.Ke4 c4! 27.bxc4 bxc4 28.Vg4 cxd3 29.h4 Kab8 ve oyun karışır!
26…Ke7 27.Ke4 Kh7 28.Vg4 Kaa7 29.Kee1
Çabuk kazancı kaçırıyor ancak temiz piyon önde karışıklıklara girmek herkesin isteyeceği bir şey değildir! [29.f4! c4 30.fxg5 cxd3 31.gxf6+ Şh8 32.Fxe5 Kaf7 33.cxd3 Vxd3 34.h4+-]
29…Kh6 30.h4 Kg7 31.hxg5 Kxg5 32.Ve4 Vxe4 33.dxe4! (Diyagram)
Çok önemli bir nüans. Doğal gözüken 33. fe4 ten sonra siyahin oluşacak fil finalinde kurtuluş şansı daha fazlaydı! [33.fxe4 Kgh5 34.Kh1 Kxh1 35.Kxh1 Kxh1 36.Şxh1 Fh6! 37.Şg2 Şg7 38.Şf3 Fd2 ve beyazın isi uzun!]
33…Kgh5 34.Kh1 Kxh1 35.Kxh1 Kxh1 36.Şxh1 c4
Sonunda piyonlarımı düzeltebildim; ancak beyazın sah kanadındaki 4’e 2 üstünlüğü ve f6-e5 piyonlarının siyah karelerde bulunması beyaza büyük üstünlük veriyor.
37.Şg2 cxb3 38.cxb3 Fd6 39.Şf2 Şf7 40.Şe3 Fc5+ 41.Şe2 Fd6 42.Fc1 c5 43.axb5 axb5 44.f4! Şe7 45.fxe5 Fxe5 46.g4 Şd6 47.Şd3 Fa1 48.Ff4+ Fe5 49.Fh6 Şe7 50.Fe3 Şd6 51.g5 fxg5 52.Fxg5 Fh2 53.Fh6 Şe5? (Diyagram)
Zaman darlığında isleri iyice zorlaştırıyorum! Maçtan sonra Mert ile yaptığımız analizlerde 53. … Fe5 e rağmen kazanç bulduk ancak her şeye rağmen 53. … Fe5 beyaza daha çok sorun çıkarırdı. [53…Fe5 54.Ff8+ Şc6 55.Fe7 Fb2 56.Şe3 Fe5 (56…Fd4+ 57.Şf4 c4 58.bxc4 bxc4 59.f6! c3 60.Şf5 c2 61.Fa3 Fe3 62.f7 Fh6 63.Fc1 Ff8 64.Şe6+-) 57.Şf3 c4 58.bxc4 bxc4 59.Şe3 Fc3 60.Fa3! Fe5 61.Şd2 Şb5 62.Fe7 Şc6 63.Fb4 Ff4+ 64.Şc2 Fe5 65.Fc3 Fd6 66.e5+-]
54. Fg7+! Şd6 55.Ff8+ Şc6 56.f6!
Beyaz bir piyon daha kazanıyor!
56…Şd7 57.Fxc5 Şe6 58.Fd4 Fd6 59.Şe3 Fb4 60..Şf3 Fd2 61.Şg4 b4 Son bir tuzak! 62.Şf3!
[62.Şh5?? Fc3 63.Fc5 Şxf6 64.Şg4 Şe5 65..Şf3±]
62…Fg5 63.Şe2 Fh4 64.Şd3 Fg5 65.Şc4 Fd2 66.e5 Fe1 67.Fc5 Fc3 68.Fd6 Şf7 69.Şd5 1-0
Hangi masaya baksam, bir başka süpriz çıkıyor karşıma! Burcu Şaşmazel, 12 Yaş Bayanlar Türkiye 2.’si. ChessBase’de Türkiye hakkında çıkan ve Frederic Friedel ile birlikte hazırladığımız raporun kahramanlarından. Hocasıyla birlikte çalışmalarına devam ettiği belli oluyor; çünkü hocası Alper Efe Ataman beraberliği zor kurtardı. İşte son konum:
İlk Haftasonu Nisan 2007
Beyazın 35.Vc1 (vezir e1’deydi) hamlesinde sonra oluşan konum.
“Pamuk Abi” FM Alper Efe Ataman’ın çocuklarla arasının ne kadar iyi olduğu ona çocukların taktığı isimden belli! 10 Yaş Genel Türkiye Şampiyonu Caner Tercioğlu ile birlikte objektife gülümsüyorlar…Yanlış anlaşılmasın, Pamuk Abi, gerekli uyarıları yapmayı hiçbir zaman ihmal etmiyor.
İzmir’in kuvvetli oyuncularından ve başarılı antrenörlerinden, Emre Can’ın ilk hocası olan Ümit Akçan.
İlk analizli oyunumuz Benoni’ye karşı en tehlkeli varyantlardan birinde oynanmış tipik bir parti.
FM Alper Efe Ataman (2196) – Ümit Akçan (2137)
İlk Haftasonu Nisan 2007, [A67], (Ataman, A)
4 d5 exd5 5 cxd5 d6 6 e4 g6 7 f4 (Diyagram)
7?Fg7 8 Fb5+ e5-piyon sürüşünü yaratacağı açmazlar dolayısıyla ortaya koyan etkili ?şah? hamlesi. Şimdi siyahların doğal görünümlü 8?Abd7 ve 8?Fd7 hamlelerinin her ikisi de 9 e5 tepkisiyle yanıtlanarak genellikle beyazların avantajlı olduğu keskin konumları tahtada oluşturabilirdi. Dolayısıyla, siyahların bir sonraki hamlesindeki tercihinin en popüler alternatif olduğundan söz edebiliriz.
8.Afd7 9 a4
Vezir kanadında gereğinden fazla taşı olan siyahların 9?a6 ve 10?b5 ile rahatlamasını engellemek adına, beyazların bu piyon sürüşünü henüz çok da somut bir tehdit yokken ortaya koyması yararlıdır. Bu açıdan bakıldığında, hamlenin profilaktik yaklaşım?ın izlerini taşıdığını söyleyebiliriz. 9?0-0 Partide de aklıma gelen Kasparov ? Nunn, Luzern 1982 1-0 partisinde siyahlar ilginç bir şekilde 9?0-0 hamlesini erteleyerek doğrudan 9?Aa6, 10?Ab4 ve 11?a6 hamleleriyle vezir kanadındaki sıkıntılarını çözmeyi hedeflemişlerdi. Ancak Zenon Franco?un Winning Chess Explained (Gambit Publications, 2006) isimli eserinde kendine yer bulmuş ve öğrencilerimle yaptığım çalışmalar sırasında derslerimizden birisine konuk olan bu partide de siyahların bu yanlış tutumu incelemekte olduğumuz partidekine benzer bir şekilde cezalandırılmıştı. IM Emre Can?ın yetişmesinde çok büyük katkıları olan Ümit Akcan?ın ortaya koyduğu hemen rok planının daha doğru olduğunu söylersek sanırım yanılmış olmayız. Beyazlar ise şimdi ?önce doğal hamleler? diyerek gelişimini sürdürüyordu.
10 Af3 Aa6 11 0-0 Ac7 (Diyagram)
Her iki tarafın da gelişimlerini mantıklı bir şekilde devam ettiği dile getirilebilir. Beyazların alan avantajına karşın henüz istenen e5-sürüşünü, siyahların g7-filinin geleneksel etkinliği dolayısıyla ortaya koyamadığını görüyoruz. Ancak aslında burada beyazların farklı bir planı vardır ve bir sonraki hamle bunun altını çizmektedir.
12 Fxd7!
Taş değişimlerine ilişkin harika bir örnek! Şimdi dar bir bakış açısı bizlere beyazların aktif (ve henüz dokunulamaz ? 12?Axb5 13 axb5 ve a7 piyonu zayıf kalır) filinin, rakibin vezir kanadındaki sıkışıklığına neden olan başlıca taşlardan birisiyle değişilmesinin yanlış olduğunu düşündürebilir. Ancak unutulmaması gereken, tahtadan ayrılan taşların değil, değişim sonrasında tahtada oluşan konumun önem taşıdığıdır. Burada beyazların planı f5-sürüşü ile vezir kanadı kuvvetlerini tamamen oyun dışı bırakmaktı ve beyazların 12 Fxd7 hamlesini ortaya koymadan bu fikri uygulaması durumunda siyah at e5-karesinde adeta bir mabede sahip olabilecekti. Partideki hamle sonrasında ise, e5-karesi artık herhangi bir siyah kuvvet tarafından etkili bir şekilde kullanılamaz.
12?Fxd7 13 f5 (D)
Varyanta ait tematik piyon fedası. Oynamakta olduğumuz açılışlara has olan bu tip taktik fikirlerin bilinmesi, başarı istendiği takdirde şarttır. Şimdi 13?gxf5 14 Fg5 f6 15 Ff4 devamyolunda beyazların yıkık siyah şah kanadı ve hareketsiz vezir kanadı dolayısıyla piyona karşı ciddi kompanzasyonu olabilecekti. Tüm bunlara beyazların kullanımına açılacak olan e4-f5 gibi etkili kareleri ve e-f açık dikeylerini de ekleyebiliriz. Bu nedenle siyahlar daha sağlam, fakat biraz daha pasif bir hamleyi tercih etti.
13?Ve7 14 Fg5 Ff6 15 Vd2!
Beyazların belki 15 Fxf6 sonrasında da üstünlüğü olurdu, ancak kendisi için pek fazla aktif seçenekten söz edemeyeceğimiz siyahların rahatlamasına izin vermeye gerek yoktur.
15?Fxg5 16 Axg5 h6 17 Af3
Elbette 17 f6! Ve5 18 Af3 Vxf6 19 Vxh6 devamyolu da beyazlara iyi olan bir konum yaratabilirdi, ancak parti esnasında rakibime e5-karesinin kullanımı gibi en ufak bir şans vermek istemedim. Bu mücadelede yaşanmadı, ancak bazen bu gereğinden fazla temkinli tutumun faturası ağır olabilir.
17?g5 18 g4
Beyazların bir sonraki hamlesinde ortaya çıkacak olan planının hazırlayıcısı. Kendi şah kanadından piyon sürüşleri yapmak önemli derecede risk taşır, ancak burada rakip kuvvetler bundan yararlanabilecek durumda değil. Beyazların asıl amacı ise f5-piyonunu bir kere daha korumaktır.
18?f6 19 e5! (Diyagram)
Artık günümüzde benzer fedalara sıkça rastlanması sebebiyle pek de olağanüstü olarak nitelendirilemeyecek, fakat etkisini koruyan bir başka tematik piyon fedası. Beyazların amacı burada e4-karesini beyaz atın kullanımına açmaktı.
19?fxe5
Tabii ki 19?dxe5? 20 d6 olmuyor…
20 Ae4 Ae8
Belki de burada siyahların 20?Fe8 ve 21?Ff7 fikri daha dirençli olabilirdi: 20?Fe8 21 h4 Ff7 22 Ac3. Ancak bu durumda da beyazların avantajının sürdüğünü dile getirmeliyiz.
21 h4
g4-sürüşünün bir başka yararı da bu hamle sonrasında ortaya çıkıyordu: önce zayıflık sabitlendi, 21. hamleyle birlikte de bu zayıflığa saldırılıyor. Siyahların g5-karesindeki sorunu halledebilmesi çok da mümkün değil gibi görünüyor.
21?gxh4 22 Vxh6 Vh7
Siyahlar vezir kırışması sonrasında şah kanadı karşısındaki hücumu sonlandırabilecek olsa da, vezirsiz konumda da beyazların f5-g4 piyonları sayesinde konumu açık üstündür.
23 Vxh7+ Şxh7 24 Axh4 Kg8 25 g5 (Diyagram)
Son konum da bir diyagramı hak ediyor.
1-0
İlk Haftasonu Nisan 2007, [C02], (Çıtak, S)
Maçtan sonra maçı analiz etmek için oturduğumda bu hamlenin neredeyse hiç tercih edilmediğini görmek beni oldukça şaşırttı! Oysa bu hamle, siyah fil çiftinden ve d6 karesinden vazgeçemeyeceği için tempo kazanıyor. Tabii ki 10.Fg5 ten sonra bariz Vb6 yanıtına ne yapacağım aklımda oluşmuştu! En sık oynanan hamle 10.Ac3’tur [10.Ac3 Fe7 11.Ae2 (11.Vb3 Kb8 12.Ae2 g5 13.Fd2 f4 14.Kfd1 Vd7 15.Ae1 Fg4 16.f3 Fe6 17.Ad3 0-0 18.Kac1 Beyaz hafif üstün 1-0 Kholmov,R-Vasiukov,E/Beltsy 1979/MCD (43) Kholmov,R-Vasiukov,E/Beltsy 1979) 11…g5 12.Ae1 f4 13.f3? Vb6 14.Şh1 Ff5 15.b3 Va6 16.Kf2 0-0-0 17.Fb2 f6! 18.exf6 Fxf6 Siyah açık üstün 1/2-1/2 Teschner,R-Portisch,L/Monte Carlo 1969/ MCD (40) Teschner,R-Portisch,L/Monte Carlo 1969]
10…Vb6 11.Ac3N
Tabii ki gelişim. 11.Ac3 masa başında karşılaması zor bir yenilik ;ancak ne yazık ki 11.Ac3’e ! koyamıyorum. Siyahin piyonu kabul etmesi oyunu karşılıklı şansların olduğu bir konuma götürür.
11…Vxb2
Dönüş yok. Buraya kadar gelmişken fedayı kabul etmek gerek. 11. … h6 fazla bir şey değiştirmezdi. 11…h6 12.Aa4 Vb5 13.Fe3 Kc8 14.Kc1 Fe7 15.b3 ve at c5 e gider!
12.Vd3!
Tüm taşlar oyunda! Bu kritik vaziyette siyahin tek makul devam yolu vardı.
12…Vb6?!
[12…Va3! 13.Kab1 Fb4 14.Kfc1 Kc8 15.Kb3 Va6 16.Vxa6 bxa6 17.Aa4 kompanzasyon]
13.Kab1 Vc7 14.Vb5
Şimdi siyah zor bir karar vermek zorunda. Piyonu geri vermek yada piyonu tutup ateşe atlamak.
14…h6 15.Fe3 0?0?0
Ateşe atlamayı tercih ediyor. Pratik olarak bence doğru bir karar. Beyaz piyonunu geri aldığı takdirde gelişim üstünlüğü sayesinde büyük avantaj elde ederdi. [15…Kd8 16.Vxb7 Vxb7 17.Kxb7 Kd7 18.Kfb1±; 15…Kb8 16.Axd5 Va5 17.Vxa5 Axa5 18.Af4±]
16.Kfc1 Fa3 17.Kc2? (Diyagram)
Burada gözüme çok enteresan bir devamyolu ilişti. Tempoyla f4 ve devamında Ff5 ile kalite kazanmak. Ancak bu durumda benimde filim atağa katılacaktı. Doğrusunu söylemek gerekirse sonuçlarını tam hesaplayamama rağmen varyanta girmeyi tercih ettim. Ne yazık ki siyah ataktan oldukça ürktü ki çok kötü bir hamleye karşılık vererek muhteşem varyantların tahtada oluşmasını engelledi ve oyundan düştü!
17…Ab4??
İşte gözüme ilişen varyant: 17…f4! 18.Fxf4 Ff5 19.e6 a6! (19…Fd6 20.Axd5 Fxc2 21.Axc7 Fxb1 22.Fxd6 Kxd6 23.Vxb1 Şxc7 24.exf7±; 19…Vb6 20.Ve2! Va5 21.Ab5! Fxc2 22.Vxc2 fxe6 23.Ae5+- ve beyazın atağı durdurulamaz!; 19…Ve7 20.Vxc6+ bxc6 21.Kb8#) 20.Ve2 Vxf4 21.Ae4! Kd6! Taşlar havada uçuşuyor! 22.Axd6+ Vxd6 23.exf7 Fxc2 24.Vxc2 Kf8 25.Ae5 Vc7 26.Vf5+ Şd8 27.Vf3 siyah açık üstün. Beyazın kuvvetli bir atağı var; ancak puan için yeterli olmayabilir!]
18.Kxb4 Fxb4 19.Vxb4 Şb8 (Diyagram) 20.Ae1!
Bu kuvvetli hamleden sonra beyazın bir taşı daha atağa katılır!
20…Vc4 21.Vb2 a6
[21…Kc8 22.Ab5 Va4 23.Ad6 b6 24.Axc8 Kxc8 25.Kxc8+ Fxc8 26.h4+-]
22.Ae4 dxe4
[22…Vb5 23.Vxb5 axb5 24.Ad6 Kd7 25.Ad3 Kc7 26.Kb2+-]
23.Kxc4 Fxc4 24.h4+- Kd5 25.Ac2 Kc8 26.Ff4 Şa8 27.a4 Kd7 28.Ae3 Fe6 29.d5 Fxd5 30.Axf5 Kc4 31.Fe3 Kxa4 32.Vb6 Sb8 33.Va7+ Şc7 34.Fb6+ Şc6 35.Ad4+ Kxd4 36.Fxd4 Şc7 37.Fb6+ Şc6 38.Fc5 Kd8 39.Vb6+ Şd7 40.Vd6+ Şc8 41.Ve7 Kd7 42.Vf8+ Şc7 43.Vxg7 Şc6 44.Fd6 a5 45.Vxh6 Şb5 46.Ve3 Şa6 47.h5 b5 48.Vc5
1?0
Derin Türkoğlu – FM Selim Çıtak : 0 – 1 Analiz odasında. Beyazlar piyon geride olmasına karşılık iyi bir oyun elde ettiler. Çıtak da beyazın aktif oyunundan ne kadar rahatsız olduğunu anlatıyor.
FM Selim Çıtak yine analizde. 11 yaş altında Dünya Okullararası Satranç Şampiyonu olan Cankut Emiroğlu’na kale finalinin artık kayıp olduğunu anlatıyor. Alpdoğan Akyüz de onları izliyor. Arka planda ise Alper Efe Ataman – Burcu Şaşmazel partisinin analizi devam ediyor.
Cumartesi gecesi, iki FM Çıtak ve Ataman’ın yıldırım demetinden bir görüntü.Onları Ilgaz Gümüştaş izliyor.
Ilgaz Gümüştaş bir yandan satranç öğretmenliği yapıyor, bir yandan da Birgün gazetesinde her cumartesi yayınlanan “Zamansız Hamleler” isimli satranç köşesini hazırlıyor.
Pazar günü turnuva sona erdikten sonra İzmir Karşıyaka’ya geçiyoruz. Artık herkesin eve dönme vakti yaklaşıyor. Biz Analiz Yayıncılık’a giderken uğradığımız Pan Kitabevi’nde İngilizce kitapların da yer aldığı bir reyon görüyoruz. Ayrıca Eğitim ve çocuk kitaplaları için ikinci bir reyon olduğunu da unutmadan ekleyeyim. İzmir’de birçok kitapçıda benzer bir manzarayla karşılaştık.
Alper’in anahtarı yanında olmadığından Yayınevi’ni ziyaret edemiyoruz. Hiç olmazsa çekelim dedik.
Tabii Alper Efe’yi yalnız almak lazım!
Ve nihayet son fotoğraf….Selim’i uğurladıktan sonra eve dönüyoruz. Soldan Sağa Ilgaz Gümüştaş, Özgür Akman, ve Selim’in yerine “oyuna giren” Ozan Çapan (Karşıyaka Satranç Kulübü’nün sahibi, Masallarla Satranç ve daha birçok çocuk kitabının yazarı) ve Alper Efe Ataman.
