AÇIK DİKEYLER VE ÇAPRAZLAR
Açık dikeyler ve çaprazlar satranç mücadelesinde önemli rol oynar. Açık dikeyler ve çaprazlar taşlarımızın rakip kampa gitmesini sağlayan stratejik yollardır.İşte bu yüzden açık dikeye ya da çapraza hakim olmak açık bir konumsal üstünlük olarak değerlendirilir.
IM David Lobzhanidze ‘nin yazdığı, Sezer Azgın’ın çevirdiği “Açık hatların önemi” yazısı, haberin devamında.
AÇIK DİKEYLER VE ÇAPRAZLAR
Açık dikeyler ve çaprazlar satranç mücadelesinde önemli rol oynar. Açık dikeyler ve çaprazlar taşlarımızın rakip kampa gitmesini sağlayan stratejik yollardır.İşte bu yüzden açık dikeye ya da çapraza hakim olmak açık bir konumsal üstünlük olarak değerlendirilir.
1. AÇIK DİKEYLER
1…Abd7? 2.cd! Ad5 3.Ad5 cd 4.Vb3 Af6
( 4… Ab8!? 5. Ae5 ! )
5.Fd2 Ae4 6.Kfd1! Ad2
( 6…Vd6 7.Fb4)
7.Kd2 Vd6 8.Kc1 b6 9.Kdc2 Fb7 10.Va4! a6 11.Kc7 b5 12.Va5 Kab8
( 12… Kcc8 13.K1c5 Kc7 14.Kc7 Fa8 15.Vc3 Beyaz iyidir .)
13.K1c5 Kfd8 14.Ae5! Ff6
( 14 … Fe5 ? 15.de Ve5 16.Kb7 )
15. Ac6 e6 16.g3 ! Kdc8 17.Ab8 Kb8 18.Fb5! Fd8
( 18… ab Va7 kazanır )
19. Fe8 ! Vf8 20.Kb7 Fa5 21. Kb8 Vd6 22.Kb7 Fb6 23.Kc6 Vb4 24. Ff7 1-0
DİYAGRAM 2
Açık dikeyi ele alan taşlarımızın içeri sızmak için kullanacağı karelerin hepsi bazen rakip taşlar tarafından kontrol edilebilir. Bu durumda bu kareleri kontrol eden taşları ya değişmeliyiz ya da onları tahtanın diğer tarafında meşgul etmenin yollarını bulmalıyız.
1. h4 ! Ka7 2. Fh3 Vc7 3. Ag5! Ag5 4. Fg5 Fg5 5.hg Şg7 6.Vf3
(fikir Fd7 ve Vf6 )
6…Vd8 7.Kb7! Kb7 8.Kb7 Şg8 9.Fd7 Fd7 10 Ag4 Vg5
( 10… Fg4 11. Vf7 )
11.Kd7 1-0
DİYAGRAM 3
Açık dikey boyunca ağır taşları ikiler ya da üçlerken en önemli ilkelerden birini bilmek oldukça yararlı olabilir . Kural olarak en güçlü taşı ( Veziri ) en arkaya yerleştirmeliyiz. Bu kural Alekhine?nin kuralı olarak da bilinir.
1… Ke6! 2. Ag4 Khe8 3.Kde1 K8e7! 4.Şd1 Ve8! 5. Af3 Aa5 6. b3 Ac4! 7.Fc1 Ace3 8. Fe3 Ae3 9.Ae3 Ke3 10. Vf2 Vb5! 11.Ac1 Kc3 12.Ke7 Fe7 13. Ve1 Şd7 f5
5. Af3 Aa5 6. b3 Ac4! 7.Fc1 Ace3 8. Fe3 Ae3 9.Ae3 Ke3 10. Vf2 Vb5! 11.Ac1 Kc3 12.Ke7 Fe7 13. Ve1 Şd7 f5
( 14. Vf3 Vf1 + – )
14…. Ke3 15 Vf2 g5 16 Ke1 Ke4 17.Ke4 de 18.Şd2 Fd6 19.Şc2 Ff4 + – ( Winter ,Alekhine Nottingham,1936 )
DİYAGRAM 4
?Alekhine? kuralının büyük ustaların bir oyunundaki uygulanışı:
1.Fg1!! ( Fikir 2.Vf2 Kh8 3.Vb6! ) (1. Vh7?! Vf8! ) 1…
Fd8 ( 1… Şa8 2.Vf2 Kh8 3.e5 d5 4.Ad5 ed 5.Fd5 + – )
2.Vd2! Fc7 3.Kh7! Ve8 4. Vh2 Fc8 5.Ae2 Fb7 6. Ac1
e5 7.Ad3 ef 8.Vf4 Kf8 9.Vf6 Ae5?10.Ae5 Ve5 11.Ve5 de 12.Fc5 Kg8 13.Kf7
Kh8 14.Kf6 1- 0
DİYAGRAM 5
Karpov-Unzicker oyununda Karpov kale değişiminden kaçınarak dikey boyunca egemenlik sağlamak için dikeyi geçici olarak kapatıyor.
1.Fa7! Ae8 2.Fc2 Ac7 3.Kea1 Ve7 4.Fb1 Fe8 5.Ae2 Ad8 6.Ah2 Fg7 7.f4! f6
( 7… ef 8.Af4 Fh6 9.Ag6! + – )
8.f5 g5 9.Fc2! Ff7( xh5 ) 10 Ag3 Ab7 11Fd1 h6?! 12. Fh5 Ve8 13.Vd1 Ad8 14.Ka3 Şf8 15.K1a2 Şg8 16. Ag4! Şf8 17.Ae3 Şg8 18.Ff7 Af7 19. Vh5 Ad8 ( 19… Ah8 20.Ag4 Vh5 21.Ah5 Şf7 22.Fb6 Ka3 23 Ka3 Ka8 24.Ka8 Aa8 25 Fd8 + – ) 20 Vg6! Şf8 21.Ah5 1- 0
DİYAGRAM 6
Kasparov Karpov?a karşı oynarken taşlarını yeniden bir araya getirmek için benzer bir şekilde dikeyi kapatma yöntemini kullanmıştır.
1. Fh7! Kf8 (1…Kg7 2. Ff5 Kgg8 3. Ag3 x e6) 2.Kh6 Ac7 3. Ag3 Af7 4.Kh2 Ae6 5 Ad3 Ag7 6.Kch1
DİYAGRAM 7
Tabi ki sadece açık dikeyi ele geçirmek tek başına bir şey ifade etmez çünkü pozisyon değerlendirmesi bütün stratejik unsurların uyumunu gerektirmektedir.
1… g5! 2. Ff2 Af6 3. Kfd1 Kae8! 4. Va4 Fa8 5.Kd6
(5.Kd7?! Ad7 6.Kd7 Vf6 7.Va7 h6 siyah üstündür.)
5… Vg7 6. Ff1? ( 6. Fe1! g4 7.fg Ag4 8. Kd7 Vg5 9. Fg4 Vg4 10.Vc2 Nimzowitch ) 6… e4 7. Fe1 ef 8.Fc3 Ve7! 9. K6d3
(9. Ff6 Ve3+ 10. Şh1 fg+ 11. Fg2 Ve1+ 12 Ke1 Ke1 # )
9… fg 10 Fg2 Fg2 11. Ff6 Ve4! 12.K1d2 Fh3 13. Fc3 Vg4+ 0 : 1 Vidmar Nimzowitsch ( New York, 1927 )
2. AÇIK ÇAPRAZLAR
DİYAGRAM 8
Açık dikeyler Kaleler için ne kadar önemli ise açık
çaprazlar da filler için o kadar mühimdir.
1. Vd4 ! b6 2. Ve4 beyaz üstündür.
DİYAGRAM 9
Bu pozisyonda Mikhail Chigorin Beyaz filin a8 ?h1 çaprazına gitmesiyle ilgili ilginç bir saldırı planı bulmayı başardı.
1… c5! 2.h3 Vg6 3. Şh2 0-0-0 4. h4 Fc6! 5. Af3 Fb7! 6. Vd2 d4 7. Ae1 Ve8! 8. Ad3 Vc6! 9. Kf2 Kdg8 10.Kaf1 11. Va5 Vb6 12. Ve1 ( Vb6! ? ) 12… Kg6! 13. c4 Kg4! 14. Fc1 Vc6 15. Kg1 Kh8 16. Kb2 Vf3 17. Af2 ( 17. Ve2 Kg3!) 17…g5!!
18.Ag4 ( 18.fg f4 siyah üstündür ) 18… hg 19.Vf1 Kh4+! 20. gh g3+ 21 Kg3 Vf1 siyah üstündür. Gunsberg- Chigorin ( Habana, 1890 )
DİYAGRAM 10
Bir çok modern açılış oluşumlarının temel fikri fillerin uzun çaprazlardaki yüksek hareketlilikleridir. Siyah Filin aktif olduğu Şah Hint , İngiliz açılışı , Çatalan sistemi ve beyaz filin aktif olduğu RETİ açılışı buna örnek olarak gösterilebilir.
1… cd ? ( b6! ) 2. Ad4 Vb6 3. Ab3 Fb4+ 4. Fd2 Ac5 5. OO Ab3 6. Vb3 Fc5 7. Vb6 Fb6 8. Aa3 Ad5 9. e4 Ae7 10. Fc3 00 11.Ac4 Fc7 12.Kfd1 Ac6
(12… b5 13.e5 Kb8 14.Fa5 Fa5 15.Aa5 b4 16.f4 beyaz üstündür.)
13. e5! F6 14.f4 Kb8 15.Kac1 fe 16. Ae5 Ae5 17. Fe5 Fe5 18.fe b5 19.Kc7 b4 20. Fh3! H6 21. Kf1 Kf1+ 22.Kf1 Beyaz üstündür Smylov ? O?Kelly Gronongen, 1946.
DİYAGRAM 11
Önemli bir çaprazı ele geçirmek için materyal fedası kullanılan yöntemlerden biridir.
1… a5 ! ( 1… Ae2 ?! 2. Şe2 = ) 2. Af4 ef 3. Ff4 Ae5 4. 0-0-0 Ac4 5. Fe3 Ae3 Kb8 7. Fb3 Fd7 8. Şb1 Ve8 ! siyah üstündür. 9. Ab6 Fb5 10. Kd2 a4 11. Fd1 Kb7 12. e5 b3 13. ab ab 14. Fb3 Vb8 15. Ac4 Fc4 16. Fc4 Fe5 17. Ve2 Va7 18. Kc1 Ka8 19. b3 Ff4 20.Kc2 Ke7 21 Vd3 Vc5 22. Kb1 Ke3 23. Vd4 Ka2+ 24. Şd1 Kf3!
Siyah kazanır ( Kamsky ? Kasparov , 1992. )
Kaynak : Convekta – Strategy CD
Çeviren : Sezer AZGIN SİVAS
Matisons, Hermanis – Nimzowitsch, Aaron
Karlsbad, 1929
Bu derste sizlere yarı açık ve açık dikey ile ilgili birkaç tane oyun göstereceğim Tabi ki bu çok geniş bir konu ve tek bir derste bu konunun tamamını anlatmak mümkün değil.Yinede bu oyunlarda bazı konumsal fikirlerle tanışacaksınız.İlk oyunda siyahlar dikeyi açtıktan hemen sonra kazanç konumu derhal elde ediyor.
1.d4 Af6 2.c4 e6 3.Ac3 Fb4 4.Af3 Fxc3+ 5.bxc3 d6 6.Vc2 [6.g3 ]
6…Ve7 7.Fa3?! Şüphesiz fil için ideal kare değil 7.Fg5!?
7…c5 8.g3 b6 9.Fg2 Fb7 10.O-O O-O 11.Ah4 Fxg2 12.Şxg2 Vb7+!
A.Nimzowitsch c4 deki zayıf piyona klasik bir saldırı hazırlayarak rakibine adeta strateji dersi veriyor.
13.Şg1 Va6 14.Vb3 Ac6 15.Kfd1 Aa5 16.Vb5
Beyazlar piyonu kurtarabilir fakat A.Nimzowitsch derki: Zayıf piyon değişildiğinde ya da bu kareyi terk ettiğinde aynı kare zayıf kalır.
16…Vxb5 17.cxb5 Ac4 18.Fc1
Siyahların çok iyi bir konumu ve bir çok olanakları var örneğin 18…cd 19.cd Kfc8 ya da 18.. Ae4 güçlü görünüyor fakat Nimzovitsch?in daha güçlü başka bir planı var.
18…a6!
Siyahlar a dikeyini açarak a2 deki piyona saldırıyor ve beyazın konumu yıkık bir hal alıyor.
19.bxa6 Kxa6 20.dxc5 bxc5 21.Ag2 Ad5 22.Kd3 Kfa8 23.e4 Ae5!
0-1
Lobzhanidze, D. (2515) – Goletiani, R. (2310)
Bu oyunda beyazlar açık dikeyi harika kullandılar.
1.e4 c5 2.Af3 e6 3.d3 Ac6 4.g3 g6 5.Fg2 Fg7 6.O-O Age7 7.c3 d5
7…0-0 ve f5 fikri ile d6 oynamak daha esnek olurdu.
8.Ve2 d4 9.e5!? dxc3 [9…O-O ]
10.Axc3 O-O 11.Ff4 Ad5 12.Ae4 Axf4 13.gxf4 Ad4?!
[13…b6 ]
14.Axd4 cxd4
[14…Vxd4 15.Kfc1 ]
15.Kac1!
Bu hamleyi yaparken beyazlar rakibin bir sonraki hamlesini ve buna
karşı karşı saldırıyı düşünmüş olmalı .15…Vh4 mantıklı hamle f4 piyonu çok
zayıf fakat beyazlar daha sonra ortaya çıkacak olan karmaşık hamleleri daha iyi
tahmin etti.
16.Vf3 Fh6 [16…f6 17.exf6 ]
17.Af6+ Şh8 18.Ag4!
[Diğer bir olanak da : 18.Vg3 Vxf4 19.Kc4 Kd8 20.Kc7 fakat oyundaki hamle çok daha kuvvetli ]
18…Fg7 19.Kc7! Doğru bir stratejiyi devam ettiren çok kuvvetli bir hamle
Beyazlar kalelerini aktif hale getirmek için sürpriz bir piyon fedası
hazırlığı yapıyor. 7. yatayın işgal edilmesi daha önemli diğer hamleler o kadar
güçlü değil.
[19.Vg3 Vd8 20.h3 ] [19.h3 h5 20.Ah2 Fh6 21.Kc4 ]
19…h5 20.Af6! Fxf6
[Siyahlar fedayı kabul etmek zorunda çünkü
20…Fh6? 21.Vg3! Vxf4 22.Vxg6!]dan sonra hemen kaybederler.
21.exf6 Vxf6 22.Ve4 Şg7
[22…e5 23.fxe5]
23.Ve5
Beyazlar 15. Kc1 oynamadan önce bu konumu görmüştü. Piyon yapısı berbat
görünüyor ancak daha sonra siyahlar e5 i almak zorunda kalacak ve piyon yapısı
iyileşecek.Materyal eksikliği c dikeyinin kontrolü ve beyaz taşların hareket
serbestliği ile tamamen telafi ediliyor.Şimdi Kac1, Kc7-e7, Kc1-c7 gibi
tehditler var.
23…Kd8 24.Kfc1 Fd7
Siyahlar taşlarını kısmen geliştirmek için piyonu geri
vermeye karar veriyor
25.Fxb7 Kab8 26.K1c5 a6 27.b3 Fb5 28.Fe4 Fe8 29.Fc6! Rakibin kötü fakat
savunmacı taşını değişmek çok sık uygulanan bir fikirdir.Daha sonra c6 karesi
artık o kadar iyi savunulamayacak.
29…Fxc6
[29…Kbc8 30.Fxe8 Kxc7 31.Kxc7 Kxe8 32.Kd7]
30.K5xc6 Vxe5 Başka ne oynayabilir ki ?
31.fxe5 Kd5 32.Kxe6 h4 33.Kee7 Şh6 34.Kxf7 Şg5 35.h3 Kh8 36.f4+ Şh6 37.Şg2 g5
38.Şf3! gxf4 39.Şe4 Ka5 40.Kc6+
1-0
YAZAN International Master David Lobzhanidze
ÇEVİREN SEZER AZGIN
