Günümüzde büyükustalar oyunun ilk bölümünde nasıl oynarlar? Ne tür prensipleri takip ederler? Eğer bu sorulara doğru cevapları bulabilirsek o zaman modern satranç teorisini anlamakta gerçek bir ilerleme kaydetmiş oluruz.
Önce ilk hamleyi yapma üstünlüğü üzerine konuşalım. Beyazın ilk hamleden dolayı üstün olmadığını düşünen satranç uzmanları yanılmaktadırlar. Hızlı hareket gerektiren sporlarda bile çok ufak olsa da oyuna başlayan taraf avantaj sahibidir – örneğin teniste servisi kullanmak gibi. Satrançta her zaman Beyaz olmak tercih edilir. Ortaya çıkan soru Siyah’ın, Beyaz’ın ilk hamle avantajını etkisiz kılabilmek ve insiyatifi ele geçirebilmek için ne tür bir yol seçmesi gerektiğidir.
Beyazın ve Siyahın başlangıç konumunda değişik oyun metodları vardır. Dolayısıyla bunları ayrı şekilde incelememizde fayda vardır.
Beyaz
Beyaz’la oynayan modern bir büyükustanın kafasında üç değişik düşünce ortaya çıkabilir:
1) İlk hamle avantajının sakin bir biçimde devam ettirilmesi metodu
2) Hızlı bir şekilde hücuma geçilmesi metodu
3) Mühürlenmiş kaynak metodu
1) Büyükusta mutlaka kazanmak durumda olmadığı zamanlarda keskin devam yollarına girmekten çekinir ve sakin devam yollarını tercih eder. Bu metod aynı zamanda keskin devam yollarını seven oyunculara karşı da uygulanabilir ve bu şekilde rakip kontrol altında tutulur. Sakin devam yollarının karakteristiği açıktır : piyon değişmeleri, kilitlenmiş piyon formasyonları. Beyaz’ın amacı basittir: satranç teorisi tarafından Beyaz’ın sahip olduğu kabul edilen hafif üstünlüklerin devam ettirilmesidir. Fazlasını ummuyorum ama sahip olduklarımı da korumak benim parolamdır. Bu tür oyunun örnekleri Vezir Gambiti’ndeki Karlsbad varyantı Slav Savunması, Caro-Kann vb.
| Merkezde oyun sakindir. Aynı şekilde kanatlarda da oyun nispeten öyledir. Piyon formasyonun düzgün olması, açık hatların eksikliği ve doğrudan bir çarpışma eksikliği belirgindir. Bu tür bir oyun tarzı geçen yüzyıldan bize miras kalmıştır ve bunlar günümüzün hareketli danslarıyla değil de daha çok monoton bir valsa benzemektedir. 2) Hızlı hücüm tarzı yukarıda anlatılan oyun tarzından çok farklıdır. Hızlı süvari hücümlarını içeren tarzda bir oyundur. Bu oyun tarzı da eskiden oynanmaktaydı ve hala günümüzde de yerini korumaktadır. Bugün g2-g4-g5 ve hatta g6 sürüşü karşısında kim şaşırmaktadır ki? Bu sicilya Savunması’n da oluşur 1.e4 c5 2.Af3 d6 3.d4 cd4 4.Ad4 Af6 5.Ac3 e6 6.g4!? |
 Bu tür erken hücümları Botvinnik’in oynadığı Vezir Gambiti’nin Karsbad varyantında veya Caro-Kann Savunması’nda görebilir miyiz? Diğer erken saldırı yöntemleri Ff1xb5 Ac3-d5 veya Ad4-f5 ile Sicilya’da taş fedaları olabilir 3) Bazen büyükustalar mühürlenmiş kaynak misali kitaplarda incelenmiş devam yollarını kullanmaktan sakınırlar. Merkezde sadece bir piyon sürüşü yaparlar fillerini fianchetto ile geliştirirler ve rakiplerinin merkezi ele geçirmelerine izin verirler. Buradaki sakinlik aldatıcıdır çünkü eğer Siyah dikkatsiz bir hamle bile yapsa Beyaz taşlar kaynağından taşarak rakip üzerinde ciddi hasarlar verirler. Aşağıdaki örnek Beyaz’ın tersten Şah Hint oynadığı bir açılıştır |
Oyun yavaş gelişmiş gözükmektedir. Ne var ki bu aldatıcıdır. Beyaz’ın sıkışık taşları bir anda çözülüp, hızla gelişerek Beyaza ciddi atak sonucunda kazanç getirebilir. Bu tür durumlarda Siyahla oynayan oyuncu pozisyona aldanmayıp çok dikkatli olmalıdır Siyah Beyaz’ın ilk hamle üstünlüğü Siyah’ı açılışta değişik metodlar uygulamaya mecbur kılmaktadır. Modern teoride üç değişik yol vardır. 1) Eşitlik için oynamak. |
 Bu tür açılışlar psikolojik sebeplerden de oynanabilir. Eğer rakip taktik karışıklıklardan hoşlanan, feda yapmaktan çekinmeyen ve hatta şüpheli fedalar bile yapan bir oyuncuysa bu tür sağlam açılışlar tercih edilebilir. Bu sayede rakip çok sağlam formasyonlara saldırmak zorunda kalacak ve hayal kırıklığına uğrama ihtimali de artacaktır. Bu tür bir metod her zaman tavsiye edilebilir bir yol olmaya devam edecektir. 2) Bu metod ilk kez Chigorin tarafından uygulanmaya konmuş ve hipermodernler tarafından geliştirilmiştir. Günümüzde çok sık uygulandığından artık yeni bir anlayış olma özelliğini çoktan kaybetmiştir. Siyah Beyaz’ın ilk hamle üstünlüğünü dikkate alıp eşitlemeye çalışmaz Fikir kendi aktif oyun planını sergilemek ve rakibi bu plana karşı önlem almak zorunluluğunda bırakmaktır. Bu şekilde oyunu eşitleyebilmek için de endişe duymaya gerek kalmaz.Günümüz büyükustaları tarafından bu anlayışın çok tutulmasının sebebi psikolojik sebeplerle ifade edilebilir: Siyah kısıtlama altında kalmaz ve kendi özgün planını uygulamaya geçer. Modern satranç teorisi iki özgün plandan bahsetmektedir. Birincisi, Grünfeld Savunması, Alekhine Savunması ve Nimzo hint Savunması’nda olduğu gibi Beyaz’ın merkezine karşı saldırı düzenlemektir. Diğeri ise kanatta oyunu geliştirmektir. Bu en iyi olarak Siyahın oynadığı Sicilya Savunması’nda , a6,b5 oynanan Benoni Savunması’nda ve aynı hamlelerin er feda ederek oynandığı Benko Gambiti’nde görülebilir. Aşağıdaki diagramlarda bu konumlar gösterilmiştir. |
  |
3)Mühürlenmiş kaynak metodu Beyaza başarı getirebiliyorsa, bu yöntem Siyah için de potansiyel bir enerji oluşturabilir. Başarı gelebilir ama içerdiği risklerde akıldan çıkarılmamalıdır. Gönüllü bir şekilde pasif konuma geçerken bazen sınırlar aşılabilir ve kramp bir pozisyona ulaşılabilir. Unutulmamalıdır ki bu tür oyun tarzı daha çok eski nesilden oyuncular tarafından uygulanmaktadır. Bu tür oyuncular gönüllü bir pasiflikle, zorunlu bir pasiflik arasındaki sınırı aşmamayı başarabilirler. Bu metod aynı zamanda torideki son gelişmeleri takip edememe sebebinden de çok sık kullanılır. Bu tür açılışlar daha çok Pirc Savunması’nda Şah hint Savunması’nın a6,c6 Kab8 ve b5’li varyantlarında görülür. Aşağıdaki iki diagram bu konumların iki tipik örneğini göstermektedir
  |
Şimdi açılış sorununa daha farklı bir yönden bakalım ve Sovyetler Birliği’nde açılışların nasıl çalışıldığını inceleyelim.
Bu noktada konuya yeni hamleler, yeni sistemler, yeni fikirler bulamaya çalışan kuvvetli oyuncular ve satranç dergileri aracılığıyla onlara katılan sıradan oyuncular dahil olmaktadır.
Yeni hamleler bulma çabası oyunlara hazırlanırken, tahta başında, rakiple yapılan analizlerde veya ev analizlerinde hep süre gelmektedir. Çok sık olarak kuvvetli kabul edilen bir hamlenin yerini başka bir hamlenin aldığı görülmüştür. Bu mekanizma satranç teorisinin gelişiminde değişmeyecek bir gerçektir.
Bununla beraber teori, ilk hamlelerin defalarca kontrol edildiği ve herhangi bir değiştirmenin kötü bir konumla sonuçlanacağı pek çok varyanta sahiptir.Bu sebepten büyükusta oyunlarında, açılışların ilk hamleleri otamatik silah hızında oynanır. Örneğin Ruy Lopez’deki Chigorin varyantı veya Açık varyant neredeyse 20 hamle derinliğe kadar incelenmiştir.
Benzer şekilde Sicilya’nın Najdorf Savunması’ndaki zehirli er varyantında olduğu gibi (8…Bxb2) benzer çok uzun varyantlar vardır.
Şimdi aşağıda Sicilya Savunması’nın bir varyantını inceleyelim.
1.e4 c5 2.Af3 d6 3.d4 cd4 4.Ad4 Af6 5.Ac3 a6 7.Fg5 e6 8.f4 Polugaevskiy 7…b5 tavsiye etmiştir.
Ana devam yolu tabii ki 8.e5 de 9.fe varyantından sonra ortaya çıkar. Şimdi 9…Vc7 oynanır.
Siyah’ın bu riskli gözüken varyantını refüte edebilmek için pek çok girişimde bulunulmuştur. 10.Af3 denemesinden sonra 10…b4 ile Siyah tatmin edici bir oyun elde eder. Bundan sonra ilgi daha çok Simagin’in 10.Ve2 hamlesi üzerinde yoğunlaşmış ve uzun bir süre bu Beyaz’ın en iyi hamlesi olarak kabul edilmiştir.
Pek çok değişik oyunda bu hamleyle ve 10.ef6 ile Beyaz zaferler elde etmiştir. Ama sonradan Siyahlar göstermiştir ki Beyaz’ın galibiyetleri o kadar da inandırıcı değildir. Uzunca bir süre bu varyant sürekli olarak yeniden değerlendirilmiştir.
En son gelişme 1979 yılında geldi (bu makale 1980’de yazıldı) Beliavsky Polugaevsky oyununda. Polugaevsky Beliavsky’nin 10.Ve2 hamlesini bekleyerek bu varyantı yine oynadı ama Lvov’lu büyükusta şu şekilde devam etti 10.ef6 Ve5 11.Fe2 Vg5 12.0-0 Ve5 ve şimdi 13.Af3
‘Bu hamle ve devamındaki plan özellikle bu oyun için hazırlanmıştı’ diye yazar Beliavsky. Oyun şöyle devam etti. 13…Fc5 14.Şh1 Vf6 15.Ae4 Ve7 16.Afg5 0-0 17.Af7! ve Beyaz üstünlüğünü kolayca kazanca çevirdi!
Daha sonra aynı yıl Polugaevsky aynı varyantı yine Grünfeld karşısında Riga İnterzonali’nde kullandı. Rakibinden bir yenilik bekliyordu fakat aksine rakibi kendisinin hazırladığı bir yeniliğe düşmüş oldu.
Oyun şöyleydi: 10.Ve2 Afd7 11.0-0-0 Ac6 12.Ac6 Vc6 13.Vd3 h6 14.Fh4 Fb7 15.Fe2 Vc7 16.Khe1 Ac5 17.Vh3 b4 18.Ab5!?
Bu hamle ancak saatlece süren bir analizden sonra bulunabilen bir refüteyle cevaplanır
18…ab5! 19.Fb5 Fc6 20.Vf3
20…Ab3!! Şaşılacak bir darbe 21.cb3 Fb5 Siyah’ı bir taş fazla bırakır. 21.Şb1 Aa5 22.Kd4 Kc8 23.Ked1 g5 24.Fc6 Vc6 25.Vd3 Fe7 26.Fe1 0-0 Siyah’ın fazla taşı kazancı getirdi. Polugaevsky’nin ustalığı hemen oyundan sonra gösterdiği varyantta çok daha iyi anlaşılır: 21.ab Ka1 22.Şd2 Vd7 23.Şe3 Fc5 24.Şf4 g5 25.Şg3 Kd1!! Tek hamle diğer devam yolları okuyucunun da görebileceği gibi kaybeder. 26.Fc6 Ke1 27.Fd7 Şf8 28.Vf6 Ke3 29.Şf2 Ke5 30.Şg3 Ke3 31.Şf2 Ke4 32.Şg3 Fd6 33.Şh3 Kh4 mat |
Kabul edilmeli ki bu açılışlardaki mecburi varyantların derinlemesine çalışmanın en iyi örneklerinden biridir. Bu oyun bir turnuvaya veya oyuna önceden hazırlanmanın yararını göstermektedir. Satranç tarihinde gerçek bir mücadele olamadan kazanılmış pek çok oyun vardır. Oyunculardan biri rakibini yeni bir hasleyle şaşırtıp kazanabilir. Bu açılışta yapılan yeniliğin etkisi bilindiğinden kolayca anlaşılabilir. Fakat bu tür açılış hazırlıklarının negatif yönleri de vardır. Çok sık kullanılan mecburi devam yolları içeren açılışlar rakipler tarafından öğrenilir. Rakipleriniz favori açılışlarınızı hatırlayarak karşı hazırlık yapabilir ve bir sonraki günün kurbanı siz olabilirsiniz. Bu yüzden bazen açılışdan çok hızlı kazanabildiğiniz gibi yenilgiye de aynı hızla uğrayabilirsiniz. Dolayısıyla mecburi varyantlar oynayan taraf cesur olmalı ve kendine güvenmeli ve en önemlisi sürekli olarak teori çalışmalı. Bu şekilde pek çok açılışa katkıda bulunan pek çok oyuncu vardır Örneğin Ruy Lopez, Slav Savunması, Tarrasch Savunması, Şah Hint Savunması’nda olduğu gibi. Yıllar geçtikçe, satrancın jeolojik katmalarında ilerleyen bir matkap benzeri teori de daha derinlere, bilinmeyenlere iner. Bu tür bir çalışma yeni değildir. Bunu İtalyan Açılışı ve Şah Gambiti gibi açılışları inceleyen tarihi şahsiyetlerden miras almışızdır. Buna benzer olarak mecburi olmadığı halde modern satranççıların fazla düşünmeden girdiği bazı standart pozisyonlar vardır. Buna iki örnek aşağıdaki Nimzo Hint ve Şah Hint konumlarıdır. |
  |
Bu tür konumlar teorisyenlerin araştırmaları için başlangıç konumu oluştururlar. Bunlara benzer olarak tabya (eski satranç oyunlarında bu konumları ifade için kullanılan Arapça kelime) kabul edilen pek çok konum vardır. Örneğin Ruy lopez’de Chigorin sistemi(1) veya Sicilya’da Zehirli Er varyantı(2)Caro-Kann Savunması(3)ve Nimzo hint’de Vc2 d5 varyantı(4)
 |
 |
| Diagram 1 | Diagram 2 |
 |
 |
| Diagram 3 | Diagram 4 |
Çok sık olarak büyükusta oyunlarında bu konumlara bir kaç dakikada ulaşılır ve ancak bu konumlardan sonra oyuncular düşünmeye başlarlar. Bazen oyuna bu konumlardan başlanması gerektiğine dair şakalar bile yapılır.
Günümüzün büyükustaları kendilerini açılıştan elde edilecek rahat bir konumla sınırlı tutmaz, aynı zamanda uzak görüşlülükleri oyun ortası fikirlerine hatta oyunsonuna uzanır.
Açılışta oyunsonu planları yapmak nadir bir olay olarak kabul edilebilir. Tarasch’ın meşhur aforizmasında da olduğu gibi ‘Açılışla oyunsonu arasında tanrılar oyun ortasını yaratmışlardır’ Bununla beraber açılıştan oyunsonunu görebilmek , büyükustaların zihnindeki yeni bir düşünce devriminin gelecekteki yansımaları olarak gözlemlenebilir. Günümüzde de bu tür uzak görüşlülük örneklerine şahit olunmuştur.
Karpov-Browne San Antonio 1972 oyununda 1.c4 c5 2.b3 Af6 3.Fb2 g6? Dan sonra
Beyaz beklenmedik şekilde 4.Ff6 oynadı. Kuvvetli bir Filin Atla değişilmesi nasıl açıklanabilir? Hesabasittir: Beyaz d5 karesinin kontrolünü ele geçirir ve oyun sonunda Vezir kanadı üstünlüğünü kullanabilir. Doğru bir oyunla dünya şampiyonu sezilmesi zor olan bu üstünlükleri kazanca çevirmeyi başardı. Şu şekilde devam etti 5.Ac3 Fg7 6.g3 Ac6 7.Fg2 f5 8.e3 0-0 9.Age2 a6 10.Kac1 b5 11.d3 Fb7 12.0-0 d6 13.Vd2 Va5 14.Kfd1 Kab8 15.Ad5 Vd2 16.Kd2 ve Beyaz oyunu rahatça kazandı. Bir diğer dikkate değer oyun Petrosian Botvinnik 1963 ünvan maçı oyunudur. 1.c4 g6 2.d4 Af6 3.Ac3 d5 4.Af3 Fg7 5.e3 0-0 6.Fe2 dc 7.Fc4 c5 8.d5 e6 dan sonra Beyaz şöyle devam etti. 9.de Vd1 10.Şd1 Fe6 11.Fe6 f e |
Petrosian’ın anlattığına göre yardımcısıyla bu konumu incelerken, konumu neredeyse kazanç olarak değerlendirmişlerdi. Ve oyunda da Beyaz Siyahyonların üç adacıktan oluşmasından uygun bir biçimde yararlandı. Şunu da belitmeliyiz ki her ne kadar Vezir kanadı üstünlüğü için oynamak geçmişte uygulanmış olsa da,( Özellikle Lasker Ruy lopez’de c6’yı Şah kanadında Piyon üstünlüğü elde etmek amacıyla kıraradı) rakipte adacık oluşturma fikri günümüze aittir. Açılışı, oyun ortasını gözönünde bulundurarak oynamak günümüz büyükustalarının elinde çok kuvvetli bir silahtır.Satrançta bilimsel planlamanın en önemli temsilcileri Botvinnik ve Karpov nu konuda çok etkileyici örnekler sergilemişlerdir. Botvinnik,sık olarak Siyah’la ve Beyaz’la Lsitsin’le 1935 yılında ortaya çıkan Piyon formasyonunu kullanmıştır. |
 İyi hesaplanmış manevralarla Siyah üstünlüğünü kazanca dönüştürmüştür. Daha sonra aynı strateji bir sonraki yıl Beyaz’la Lilienthal’e karşı uygulanmıştır. |
 Tahtayı ters çevirinizo zaman Piyon formasyonunu aynı olduğunu göreceksiniz. Bu oyunu da Botvinnik zarif bir şekilde kazanmıştır
O zamandan itibaren özellikle İngiliz Açılışı’ndan ortaya çıkan konum Sovyet oyuncuları tarafından derinlemesine incelenmiştir. Botvinnik’in tavsiye ettiği gibi de bu merkez formasyonuna ne yapılması gerektiği anlaşılmıştır. En iyi metod zincirin öncü erini yıkmaktır e4(e5) Kotov-Furman 1948 oyunu şöyleydi 1.c4 Af6 2.Ac3 c5 3.g3 d5 4.cd ad5 5.Fg2 ab4 6.Af3 Ac6 7.0-0 e5 8.d3 Fe7 9.Ad2 Ad4 10.Ac4 f6 |
Ve şimdi 11.f4!Merkezi yıkmaya çalışıyor. 11.ef 12.gf 0-0 13.a3 Aec6 14.e3 Adf5 15.Fd5 den sonra Beyaz merkezin tüm kontrolüne sahipti. Botvinnik’in oyunlarında benzer açılış oyun ortası bağlantılarını bulabilirsiniz. Bu Karpov için de geçerlidir. Karpov Ruy Lopez’de merkezi kapatarak pek çok oyununda rakibini kanatlardan boğarak yenmiştir. Yurtdışı yolculuklarımda bana sık sık Sovyetler Birliği’nde açılışların nasıl çalışıldığı ve bilgisayarların açılış çalışmalarında kullanılıp kullanılmadığı konusunda sorular yöneltirler. Bundan başka SSCB’de ne kadar kart-indeks’in bulunduğu da sorulmaktadır Baştan söylemeliyim ki, bu sorulara temel oluşturan bilgiler çok abartılıdır. Ne yazık ki, günümüzde açılış hazırlayan bilgisayarlar yok. Moskova’daki Merkez Satranç Kulübü’nde kart-indeks var ama bana göre çok yetersiz. SSCB’de açılış çalışmaları daha çok kişisel çalışmalara bağlı. Pek çok monograf, açılış kitabı ve makaleler yayınlıyoruz ama bununla beraber ‘yenilikler’ önde gelen büyükustaların evlerinde gizli. Bu tür yenilikler,büyükustaların evlerinde kişisel veya grup çalışmaları sonucunda bulunuyor. Bazen bu tür bulışlar çok çarpıcıdır. Örneğin Alekhine’in euwe ile rövanş maçında yaptığı At fedası uzun bir süre doğru kabul edilmişti. 1.d4 d5 2.c4 c6 3.Ac3 dc 4.e4 e5 5.Fc4 ed 5.Af3 |
|
Amatör oyuncu Goncharov gönderdiği analizde 6…dc 7.Ff7 Şe7 8.Vb3 cb!! den sonra Siyah’ın Alekhine’in fikrini refüte edebileceğini göstermiştir. Bu tür örnekler arttırılabilir ve bu göstermektedir ki açılış araştırmaları güçlü Rus satrançseverleri tarafından desteklenmektedir. Bununla beraber asıl çalışmalar çeşitli gruplara ayırılabilecek önde gelen büyükustalar tarafından yönlendirilmektedir. İlk gruptakiler dünya satrancında yayınlanan her yeniliği bilen teorisyenlerdir. Bunlar daha çok kendi başlarına veya bazı yakın arkadaşlarıyla çalışma yaparlar. Bu tür teorisyenler Vsevolod Rauzer, Isaac Boleslavsky, Semyon Furman ve Vladimir Simagin gibi oyunculardır. Bugünlerde açılışlarda önde gelen teorisyenimiz Yefim Geller’dir. Bundan başka günümüze kadar dünya satrancında yayınlanan her bilgiyi bilen ‘bilgisayar hafızalı’ oyuncular vardır . Örneğin Evgeniy Vasyukov, Yuri Balashov, David Bronstein, Mark Taimanov ve pek çok genç nesil oyuncusu . Büyükustalar ve uluslararası ustalar nasıl açılışlara hazırlanırlar? Bir oyuncunun ne kadar açılış ve sistem bilmesi gerekir? Bu soru bana profesyonel çalışmalarımız esnasında yaptığımız tartışmaları anımsatır. Son karar eskilerin düşüncesi gibi olurdu; ‘Bir şey hakkında her şeyi ve her şey hakkında da birazını bilmelisiniz’ Bunu satranca uygularsak, düzenli olarak kullanacağımız açılış hakkında her şeyi ve diğer açılışlar hakkında da genel fikirleri bilmemiz gerektiği gerçeği ortaya çıkar. Unutmamalıyız ki tahta başında istemediğimiz halde daha önce çalışmadığımız konumlarla karşı karşıya kalabiliriz. Dolayısıyla her konumu az çok tanımak iyi bir oyuncu olabilmek için gereklidir. Önde gelen otorite şöyle yazmıştır ‘Her büyük oyuncu oyun ortası planlarıyla ilişkilendirebileceği, sadece kendisinin bildiği, kendi teorisini yaratabilmelidir’ Çevirenin Notu(Selim Gürcan) Yaklaşık 10 sene önce içinde binlerce oyun bulunan ve bunları uygun bir şekilde sınıflandırılan chessbase programı piyasaya sürüldüğünde Kasparov satrançtaki bu ilerlemeyi, tekerleğin bulunmasıyla mukayese etmişti. Chessbase’i yapanların iddiası, bu programı kullanan 2400 civarındaki oyuncuların kısa sürede büyükusta seviyesine geleceği yönündeydi. Muhakkak ki daha zayıf ratingli oyuncuların gelişimi daha da çarpıcı olacaktı. Chessbase benzeri programlar özellikle açılış çalışmalarında oyunculara büyük kolaylık sağlamaktadır. 1.5 milyondan fazla sınıflandırılmış oyun kullanıcının sunumuna açıktır. Bazen yanıltıcı olmakla beraber, açılışlardaki başarı istatistikleri verilmektedir. Açılışlardaki tipik fikirler sınıflandırılmaktadır. Tabii ki bu oyunlar büyükustaların analizleriyle de desteklenmektedir. Günümüzde artık büyükustalar yanlarında eskisi gibi pek çok kitap değil, sadece laptop bilgisayarlarını taşımakta ve rakiplerinin oyunlarını inceleyerek hazırlık yapmaktadırlar. Artık profesyonel satranççılar arasında, rakip kim olursa olsun düzenli olarak hazırlık yapmak kaçınılmaz olmuştur. Korchnoy’un rakiplerine karşı 8 saat hazırlık yaptığı rivayet edilir. 1994 yılında Moskova’da yapılan olimpiyadlarda GM Suat Atalık’ın her rakibine karşı en az 3-4 saat hazırlandığına şahit oldum. Zaten rakip oyuncu belli olduktan sonra çalışmak için geri kalan süre de bu civardadır. Dolayısıyla ne kadar zaman kontrolü giderek hızlandırılsa da, bu tür yorucu çalışmalar yapmanın zorunluluğundan dolayı satranç çok ağır bir spor olmaya devam etmektedir. Yenilik bulma konusunda ise bilgisayarların tek başına kullanıldıklarını hiç duymadım. Kasparov’un da belirttiği gibi bilgisayar, insanın fikir ürettiği, taktik olarak da sağlamanın bilgisayarlar tarafından yapıldığı durumlarda yenilikler yaratmada ve analiz yapmada çok yardımcı olabilir. Bunun yanı sıra, her ne kadar bilgisayarlar hesaplama konusunda çok kuvvetli olsalar da, insanın sahip olduğu sezgi, insiyatif anlayışına sahip olma gibi özelliklere sahip olmadıklarından pek çok konumda yetersiz kalabilmektedirler. Aşağıda Türkiye’nin ilk Büyükustası Atalık’ın oynadığı bir yenilik gösterilmektedir. Bu oyun dünya satrancının en itibarlı sürekli yayınlarından olan ‘informatör’ tarafından, diğer adayları farklı bir şekilde geçerek hem ‘en iyi oyun ‘ hem de ‘en iyi yenilik’ ödülünü aldı. Şu ana kadar bu şekilde iki ödülü de aynı anda alabilen tek oyuncu 1985 Moskova’da oynanan Karpov-Kasparov oyunuyla Kasparov olmuştu.( Bu oyun Dersler bölümünde, Taşın Oyun Dışı Bırakılması başlığı altında incelenmiştir) Bu oyun dünya çapında pek çok kaynakta büyük ilgi gördü. Hatta Korchnoi bir yazısında bu oyunun Anderssen’in ‘Ölmez Oyunu’ndan bile daha iyi olduğunu söylemiştir. Atalık-Sax 1987 Szeged (oyunu izleyin) 1.d4 Af6 2.c4 e6 3.Ac3 Fb4 4.Vc2 d5 5.a3 Fc3 6.Vc3 Ae4 7.Vc2 Ac6 8.e3 e5 9.cd5 Vd5 10.Fc4 Va5 11.b4 Ab4 12.Ve4 Ac2 13.Şe2 Ve1 14.Şf3 Aa1 15.Fb2 0-0 16.Şg3 Şh8 17.de5N |
 Bu hamle ilk kez oynanılıyor. Siyah’ın oyunda da oynadığı hamle yüzünden Beyaz için kötü kabul edilen bir hamle 17… Fe6 18.Af3 !!Yıllarca satranç teorisinin en önemli devam yolu olan bu varyant bu hamleyle tarihe karışıyor. Ve bu varyantı İnformatörde yeniden yazma görevi ise Büyükusta Atalık’a düşüyor! Bir sonraki sayısında İnformatörün girişinde E37 kodlu varyantla ilgili bir varyant ağaçcığı hazırlıyor. Eğer bu karışık vaziyette bu hamleyi bilgisayarın bulabileceğini düşünüyorsanız yanılıyorsunuz. 14 yarım hamle derinliğe inmesine rağmen ve Af3 hamlesi yapıldıktan sonra bile bilgisayar hala Siyah’ın kazandığını iddia ediyor! |
|
 18… Vh1 19.Ag5 g6 20.Af7!!
Bilgisayar 13-14 yarım hamle derinliğe inmesine rağmen bu hamleyi de göremiyor. 18.Af3!! ile Kale feda ederken, bu feda ve ardından gelecek ikinci taş fedası da görülmeli. Bilgisayarı bu fedayı görmediği için suçlayamayız çünkü oyundaki devam yolu dikkate alınırsa bilgisayar yaklaşık 20 yarım hamle ilerisini hesaplayabilirse ancak bu feda serilerini oynayabilir. Bunun içinde evlerimizdeki satranç programlarını herhalde en az 1 ay sürekli çalışır halde bırakmamız gerekir. 20…Kf7 21.Fe6 Kg7 22.Ff7 Kf7 23.e6 Şg8 24.Vd4 Şf8 27.ef7 Şf7 28.Vd7 1-0 Mata çare yok. Beyaz mata yardım eden taşları dışındaki tüm taşlarını feda etmiş durumdadır. |
