“Derin ve doğru analiz yapmayı bilmeden büyük bir oyuncu olabilmek mümkün değildir” Mark Dvoretsky
Tanıdığım bir çalıştırıcı yarı şaka yarı ciddi şöyle söylemeyi severdi: “Satranç sadece taşların hareket ettirildiği bir oyun değildir”. Bu sözleriyle vurgulamak istediği taktiğin satrançtaki önemiydi; hiçbir bilimsel yaklaşım, pozisyonel değerlendirmeler, pozisyonel incelikler eğer oyuncu güçlü hamleleri görebilme gücüne sahip değilse veya konumdaki somut imkanları doğru bir biçimde hesaplayamazsa ona yardımcı olamaz.
“Taktik bir şey yapılması gerektiğinde ne yapacağını bilmektir. Strateji ise bir şey yapılmayacağı zaman ne yapacağını bilmektir.” Savielly Tartokower
Bazı insanlar taktik yeteneklerin doğuştan geldiğine inanmaktadır; ya sizde vardır ya da yoktur ve eğer yoksa bu konuda yapabileceğiniz bir şey de yoktur. Antrenör olarak tecrübelerim gösterdi ki bu gerçek değildir. İyi yönlendirilmiş çalışma metodlarıyla kişinin yetenekleri taktik açıdan (diğer alanlarda da olduğu gibi) geliştirilebilir. Ölümsüz “Twelve Chairs” adlı romanın kahramanı olan büyükusta Ostap Bender’in Vasyuka satranç severlerine verdiği dersi hatırlıyorum. “Gözüküyor ki sarışın oyuncu iyi oynuyor, esmer olan ise kötü. Hiç bir ders eğer herkes sürekli olarak dama, pardon satranç çalışmazsa değişmeyecek” Kuşkusuz Bender nasıl satranç çalışılacağını açıklamadı. “Secrets of Chess Training” isimli kitabımın üçüncü bölümünde bu eksikliği gidermeye çalıştım ve bu kitapta da bu tema üzerinde devam edeceğiz.
Bir satranççının taktik yetenekleri iki bileşkeden oluşur; kombinezon görüşü ve varyantları hesaplama yeteneği. Bunlar sırayla değişik bölümlere de ayrıştırılabilir; değişik analiz yöntemleri ve hamlelerin, tipik planların ve konumların üzerinde yoğunlaşabilme gibi. Bir oyuncu ne kadar iyi taktisyen olursa olsun hala sahip olunan taktik özellikler geliştirilebilir.
Kombinezon Görüşü
“Mantıklı bir şekilde oynanmış ve güzel bir kombinezonla bitirilmiş bir oyun – işte benim ideal oyunum.” Vladimir Smagin
Kombinezon görüşü tabiri, gizli kalmış taktik imkanları hızlı bir şekilde ortaya çıkartabilme yeteneği için kullanılır. Gizli kalmış taktik imkanlardan kasdedilen göze hemen çarpmayan ve fedalar içeren türden hamlelerdir.
Satranç hayal gücünüzü (kombinezon gücü) geliştirebilmek için asıl güçlüğü taktik fikri bulmak olan alıştırmalar (etüdler ve oyunlardan örnekler) çözmelisiniz. Kasdettiğim sadece hamleyi bulmaktır, hesaplamak veya hamlenin sonucunu değerlendirmek değildir. Bu amaçla dünyanın her yerinde basılan problem kitaplarını kullanabilirsiniz. Genelde bu tür kitaplar nispeten biraz eğitimli satranççıların kolayca görebileceği, hatta yıldırım oynarken de kaçırmayacağı örneklerle doludur. Aşağıda kendi 5 dakikalık (yıldırım) oyunlarımdan konuyu aydınlatan örnekler verilmiştir.
Dvoretsky – Zilberstein Moskova 1966
S. Beyaz ne oynamalı?
Beyaz’ın gelişimde ciddi bir üstünlüğü var ve tüm taşları mümkün olduğunca iyi yerleşmiş durumdadır. Burada bir kombinezon olmalı.
20.Kxd7!! Şxd7 21.Va7!!
Diğer bir kazanç 21.Fd2! idi. Terk
Dvoretsky-Bogomolov Moskova 1967
1.e4 c5 2.d4 cxd4 3.c3 dxc3 4.Axc3 e6 5.Fc4 d6 6.Af3 a6 7.0-0 b5?1 8.Fb3 Ae7 9.Ag5! Ag6 10.f4 Fe7 11.f5 Fxg5 12.fxg6 hxg6 13.Fxg5 Vxg5 14.Vxd6 Ve7
Beyaz ne oynamalı?
Beyaz belirgin bir üstünlük elde etti ve bir süre sonra kazandı.
Bu tür örnekleri çözmek size zor gelmiyor olsa bile yine de zaman zaman bu tür alıştırmalar yapmak iyidir. Bu müzisyenlerin provalarda basit temaları çalmasına benzer. Bu tür çalışmalar yarışmadan önce form tutmak için çok yararlıdır. Kombinezon alıştırmalarına hızlı bir şekilde cevap vererek sadece pozisyon algılamanızı keskinleştirmez aynı zamanda çözdüğünüz her soruyla kendinize olan güvenininizi arttırırsınız.
Size 5 dakikalık oyunlardan bahsetmiş ve iki güzel galibiyetimi gösterebilme fırsatını elde etmiştim. İki oyunda USSR People’s Spartakiad‘a katılmadan önce bir Moskova takımında yapılan çalışmalarda oynanmıştı. Bu çalışmaya Valery Chekhov‘la Dünya Gençler Şampiyonasına katılmadan önce yaptığımız çalışmadan gelmiştim. Ortak çalışmamız gerçekten çok üretkendi. Chekhov Dünya Gençler Şampiyonu oldu ve Spartakiad’da da ben iyi bir performans gösterdim.
Petrosian – Dvoretsky Liepaja 1975
Eski Dünya Şampiyonu 27…Kf1 28.Kxf1 Vh2 mata çare bulamadığından terketti.
Petrosian’ın kararı doğru muydu?
Dvoretsky-Gulko Liepaja 1975
16…Şd6? yerine 16…Şe6! gerekliydi. Filin şah çekilerek alınmasından korkmaya gerek yok: 17.Vxg4 f5. Ama 17.fxg4!? ve 18.Fd3 tehdidiyle Beyaz çok iyi atak şanslarına sahip olacaktı ama tabii ki bu karışıklıkları daha fazla incelemenin pek bir anlamı yok. Aslında kaba 15.fxg4 Ke8 16.Fe2 kolaylıkla kazanırdı.
Doğal olarak yıldırım oyununun koşullarını dikkate alırsak herhangi birisini böyle bir karardan dolayı suçlamak saçma olur. Ama ciddi bir turnuvada bu tür bir güzellik için oynamak kabul edilemez; kazanca giden en kolay yol tercih edilmelidir.
Çocukken benzer bir kombinezonu Moskova Öncüler Sarayı’nda ders veren Büyükusta Simagin‘e gösterdim. Vladimir Pavlovich‘in keskin ve farklı stilini bildiğimden onun benim ‘yaratıcı çalışmama’ bakıp beni takdir edeceğini düşündüm ama yanlış hesap yapmışım. “Kombinezonlar başlı başına yaratıcı veya sportif açıdan haklı çıkartılamazlar” Sonra anladım ki bu tür oyunlar sadece konumu inceleyene ve yan varyantlarda hatalar bulana kadar çekici gelir.
Kombinezonlar eğer doğrudan amaca yönelik, doğru ve amaçlara en uygunsa iyidirler. Şimdi buna iki güzel örnek verelim.
Siyah ne oynamalı?
Beyaz 26…Kxe8 27.Vxe8 Şa7 28.Ve5(e3) ve yaklaşık eşit bir konuma ulaşacağını umuyordu veya 26…Şa7 27.Kxd8 Fxd8 28.h3 Vezir ile hem File hem de d5’deki Piyona saldırıyor.26…Şa7! 27.Kxd8 Fe7!! 28.h3 Fd6 29.Vxd6
Mecburi 29…Kxd6 Dolmatov pozisyonel avantajını fazla materyale dönüştürdü ve emin bir şekilde kazanca ulaştı. 30.Kxd6 Vxd6 31.Ke1
Siyahla ne oynarsınız?
Son olarak okuyucuya çözmesi için birkaç basit alıştırma sunuyorum.
Beyaz Oynar
Beyaz Oynar
Beyaz Oynar
Siyah Oynar
Siyah Oynar
Siyah Oynar
Dvoretsky, Secrets of Chess Tactics, Ders – 1
Satranç Okulu tarafından hazırlanan 26 cd’lik Turnuva Seti ile turnuvalara hazırlanmanız artık çok kolay. Bu sette hem oyunortasına yönelik daha kapsamlı dersler alacak hem de açılış cd’leri ile rakiplerinize karşı daha hazırlıklı olacaksınız. Sette Ustalar Nasıl Kazanıyor 1-2-3-4-5, İspanyol Açılışı, Caro Kann Savunması, Açık Açılışlar 1-2 ve daha pek çok cd var. Bu seti indirimli olarak almanız mümkün.
