İpucu vermek
Mutluluğumuzun veya talihsizliğimizin tek sorumlusu biziz
Michel de Montaigne
Usta adaylarından biri bir gün ne pahasına olursa olsun Usta normu almaya karar verir. Arkadaşı olan kuvvetli bir ustayı ona sedece maçtan önce değil maç sırasında da yardım etmesi için ikna eder. Beraber usta oyuncunun kritik anlarda kuvvetli hamleleri ifade edebilmesi için bir işaret sistemi geliştirirler.
İlk turlardan birinde Usta ilk başta kötü gözüken bir devam yolu tavsiye eder. Usta adayı hamlenin arkasındaki fikri anlayamaz ve başka bir hamle oynar. Bunu yapmakla hata eder çünkü tavsiye edilen hamle gerçekten güçlüdür. Bu olaydan sonra bir ‘acil durum toplantısı’ yapılır ve talimatlara kesin olarak itaat edilmesine karar verilir. Bir sonraki turda Usta Piyon feda etmeyi tavsiye eder. Usta adayı sebebini anlamaz ama yine de söyleneni yapar, devamında da kompansasyon elde edemez ve oyunu kaybeder. Oyunu kaybettikten sonra kızmış bir biçimde ustaya fedanın anlamını sorar. Usta “Ben de hata yapabilirim” diye omuz silker.
Bu tür sportmenliğe aykırı davranışları yetersizlik hissinin acınası bir yansıması olarak görmüşümdür ver her durumda kötü bir zihnin ürünleridir. Arthur Yusupov, Sergei Dolmatov ve Nana Alexandria’ya karşı duyulan saygının sebeblerinden biri de hocaları gibi hep sportmenlik kurallarına harfiyen uymalarındandır.
Bununla beraber birinin bana birşeyler söylediği çalıştığı bir olayı da anımsıyorum. Ama yukarıda anlatılan hikayede de olduğu gibi bu olayın da sonu iyi bitmedi.
Gençler takım birinciliğinin sonlarına doğru bir oyun oynuyordum. Tüm taşları değiştikten sonra avantajlı bir Şah finaline girdim. Masada oturmuş nispeten zor olan bir konumu analiz ediyor ve kazanca götüren en kolay yolu arıyordum. Tam bu sırada takım çalıştırıcımız Alexander Roshal (aynı zamanda benim de hocamdı) bana yaklaştı ve ‘berabere’ diye kulağıma fısıldadı. Çok şaşırmıştım ama böyle bir sonucun takımın yararına olacağını düşünerek birkaç dakika düşündükten sonra berabere teklif ettim. Raklibim hemen bu taklifi kabul etti tabii.
Masadan kalktıktan sonra Roshal hemen “Neden devam etmedin? Daha iyi değil miydin?”diye sordu. “Ama siz bana berabere dediniz” diye şaşkınlık içinde cevap verdim. “Hayır öyle bir şey demedim ben sana ‘berebere yetmez’ dedim.
Bir buçuk sene geçti. Hayatımda ilk kez usta normu alabileceğim bir turnuvada oynadım ve gerekli skoru bir buçuk puan ile geçtim. Aşağıdaki önemli oyun yüzünden bazı tatsız anlar yaşadım. Ama oyunun sonlarına doğru bana her ne kadar doğrudan olmasa da bir işaret yardım etti ve oyunun sonucunu belirledi.
Bobolovich-Dvoretsky
Yarı-Final, Moskova Şampiyonası 1966
1.Af3 Af6 2.c4 g6 3.g3 Fg7 4.Fg2 0-0 5.0-0 c5 6.d4 d6 7.Ac3 Ac6 8.dxc5 dxc5 9.Fe3 Fe6 10.Va4 Va5?
Siyahı zor duruma düşüren bir hata. Teoriye göre doğrusu 10…Ad4
11.Ad2!
Tehdit 12.Fxc6
11…Vxa4 12.Axa4 ad7 13.Fxc5 Kac8 14.Fe3 Fxc4
Piyon kaybettikten sonra umutsuz bir biçimde kötü gitmekte olan oyunun dengesini bozmaya çalışıyorum.
15.Axc4 b5 16.Kad1?
Çok daha kuvvetlisi 16.Kfd1 Acb8 17.Kac1 bxc4 18.Fxa7.
16…Acb8 17.Ac3 Fxc3 18.bxc3 Kxc4 19.Fxa7 Kxc3
Artık Beyaz’ın fazla Piyonu yoktur ama açık konumlarda yıkıcı olabilecek Fil çiftine sahiptir.
20.Kd2 Kfc8 21.Kb2?
Basit 21.Kfd1 kötü değildi ama 21.Fxb8!? in üstünde düşünülmeliydi (herkes tarafından bilinen bir söz şöyledir: “Fil çiftine sahip olmanın en iyi tarafı istediğiniz an birisini değişebilirsiniz”) 21…Axb8 22.Fb7! Kc2 23.Kfd1 Kxd2 24.Kxd2 Kc1 25.Şg2 Ac6 26.Kd7
21…Kc2 22.Kfb1 Kxb2 23.Kxb2 Kc1 24.Ff1 Ac6 25.Fe3 Ka1 26.f4? Af6 27.Şg2 b4 28.Fd2 Ae4 29.e3
S.1.10 Siyah ne oynamalı?
Bu noktada okul ve satranç arkadaşım usta adayı Sasha Karasev turnuva salonuna girdi. Birbirimizi selamladık ve ben hamlemi düşünmeye devam ettim.
Belliydi ki Siyah için zor anlar geçmişti ve kaybetmemeliydim. Berabere için en emin yolu arıyordum. Mesela 20…Ac3 30.Fc4 ve şimdi 30…Aa5? çünkü 31.Kxb4 gelir. Ayrıca d2’de değişmeye gidebilirdim ama o zaman eğer Şah vezir kanadına giderse ve Kaleleri değişirsek b4 piyonu zayıf olmaz mıydı?
Bu esnada etrafımda bir kargaşa olduğunu sezdim, başımı kaldırdım ve arkadaşımın heyecan içinde olduğunu gördüm. İfadesi değişmişti ve masamın etrafında dönüp duruyordu. Hemen anladım: Sasha bir şey görmüştü. Bu konumu yeniden ele almama neden oldu ve berabere için uğraşmayı bırakıp onun ne görmüş olabileceğini araştırmaya başladım. Ve sonunda bir anda hamleyi görüverdim.
29…b3!! 30.axb3 Kd1
Fil düşer. 31.Fb5’e 31…Aa7 vardır.
31.Fc3 Axc3 32.Kc2 Ad5
Şimdi öteki Filin kötü konumu oyunun kaderini belirliyor.
33.Kxc6 Axe3 34.Şf2 Axf1 35.Şe2 Kb1 36.b4 Axh2
Beyaz terketti.
Bu hikayeyi niye anlattım? Şu basit sebepten; sonradan anladım ki bazen konumu taze bir bakışla incelemek çok önemli olabilir. Bu bir tür kendimize bir işaret verme, uyarmadır.
Petrosian bir keresinde kural olarak bir satranççının bir kombinezon fikrini hemen göreceğini ya da hiç göremeyeceğini belirtmişti. Bu , varyantların incelenmesinin formüle edilmesinin sonucunda belli bir pozisyon görüşüne sahip olmasından dolayı rutinden çıkılamayışına bağlanabilir ama Petrosian yeni fikirler peşinde koşabilmeyi yadsımışa benziyor. Bu psikolojik etki mücadele edilmesi gereken bir olgudur.
Oyun esnasında çözemediğiniz bir sorunla karşılaşırsanız, hesaplamalarınızı bir süre için durdurun ve kendinize sorun: “Bu konumda saklı olan ne olabilir? Farketmediğim bir şey olabilir mi?” Her zaman bu işe yaramaz ama bu şekilde kopuş sık olarak iyi sonuçlar getirebilir.
