1938 yılında oynanan AVRO Turnuvasında Botvinnik – Capablanca karşılaşması adeta devlerin kapışmasıdır. Artık yaşlı sayılabilecek Capablanca genç rakibi Botvinnik’e karşı siyahla oynar. Bu oyun ve Botvinnik’in performansı belli ki iyi izlenim bırakır çünkü ilerleyen tarihlerde Capablanca, eşi Olga’ya Botvinnik’in Dünya Şampiyonu olacağını söylemiştir.
Oyunda kötü duruma düşen Capablanca çok ilginç bir psikolojik davranışta bulunur. İşe yarayıp yaramadığını oyunda görebilirsiniz.
Merkez Stratejisi -9 Dersi
1.d4
f62.c4e63.
c3
b44.e3d55.a3xc3+6.bxc3c57.cxd5exd58.
d3O-O9.e2b610.O-O [ Beyaz'ın merkezde daha fazla ere sahip olduğu bir konuma ulaşılmış oldu.Yıllar sonra Botvinnik'in öğrencisi Kasparov da bu devam yolunda güzel bir oyun oynuyor. 10. f3 
e8 11. O-O a6 12. g3 xd3 13. 
xd3 c6 14. b2 c4 15. d2 
d7 16. 
ae1 h5 17. e4 g6 18. c1 h7 19. h6 e6 20. f4 e7 21. f5 gxf5 22. xh5 dxe4 23. xf5 xf5 24. xf5 ae8 25. e3 g6 26. h3 ] 10...a6Capablanca haklı olarak tehlikeli d3 filini değişiyor.11.xa6xa612.b2 Derin konumsal anlayışıyla Capablanca genç Botvinnik'i kötü Fille bırakmış gözüküyor. Bununla beraber Botvinnik bu konuma girerken iki şeyi göz önönde bulunduruyor. Birincisi bir Filin kötü olması için onu kısıtlayan erler çakılı erler olmalıdır ve ikinci olarak da Beyazın merkezde hareketlenmeye hazır er çoğunluğu bulunmakta.12...d713.a4Zorunlu 13.Vd3, Vezir kanadını bağlayan 13...Va4 yüzünden iyi değildir.13...fe8Doğrusu 13...cxd4 14.cxd4 Kfc8 ile Vezir kanadında oyun başlatmaktı.14.d3c4 Ciddi bir hata. Siyah Aa8-b8-c6-a5-b3 manevrasından sonra a4 erinin düşürülmesi üzerine bir plan kuruyor. Oysa Beyaz'ın merkezden yapacağı girişim daha etkilidir. Botvinnik'e göre doğru hamle 14...Vb7 idi.15.c2b816.ae1c617.g3a517...Ae4 hamlesine 18.Ah1 çok kuvvetli olur. Beyaz'ın planı gerçekleşir örneğin: 18...f5 19.f3 Ad6 20.Fa3 g6 21.Ag3 ve ardından e3-e4 gelir ve zayıflamış Şah kanadı sürekli bir baş ağrısı haline gelir.18.f3b319.e4xa4 Siyah amacına ulaştı. Beyaz ise emin adımlarla merkezden ilerlemeye devam ediyor.20.e5d721.f221...Abc5 ile Atı oyuna sokma tehdidine karşı zorunlu gözüküyor.21...g622.f4f5 Siyah elinden geldiğince konumu tıkamaya çalışıyor. Aksi halde Beyaz merkezde elde ettiği üstünlüğü Kasparov'un oyununda olduğu gibi doğal olarak Şah kanadında mat saldırısına dönüştürecektir.23.exf6xf624.f5xe125.xe1e8 [ Bu hamle dolaylı olarak Atı koruyor: 26.fxg6 hxg6 27.Kxe8 Axe8 vardır. 25... f8 26. f4 a2 ( ..26 d7 27. e6 ) 27. fxg6 xb2 ( ..27 hxg6 28. g5 ) 28. g7 
xg7 29. f5+ h8 30. d6 f7 31. xf6+ ] 26.e6Tehdit 26...Şg7? hamlesine 27.Kxf6! Şxf6 28.fxg6+ Şxg6 29.Vf5+ Şg7 30.Ah5+ Şh6 31.h4! Kg8 32.g4 Vc6 33.Fa3! ve mat takip eder. [ 26. fxg6 hxg6 27. xe8+ xe8 ] 26...xe627.fxe6g728.f4e8Vezir dönmeli. Aksi halde 28...Va2 29.Af5+'ten sonra 5 hamlede mat vardır.29.e5Merkezde ve Şah kanadında mücadele hemen hemen denk güçlerle yapılıyor. Siyah Vezir ve Atıyla savunuyor, Beyaz da Veziri ve Atıyla saldırıyor. Oyunun kaderi köşede boş boş duran At ve Filin hangisinin mücadele alanına daha çabuk ulaşacağına bağlı.29...e7 Botvinnik'e göre Siyah bu hamleyi yapmasa da kayıptadır. Örneğin 29...Aa5'e 30. Fc1!(Tehdit 31.Fh6 veya 31.Vc7 ve 32.Fh6) gelir ve sonuçta Siyah yine Ve7 oynamak zorundadır. Ne var ki oyundan 50 sene sonra V. Goldin 29...h6! hamlesinin en iyi savunma olduğunu göstermiştir. Uzun analizlere girmeden sadece Siyah'ın bu sürüşle kritik g5 karesinin kontrolünü sağladığını söylemekle yetineceğiz.30.a3Fil için ufak ama oyun için önemli bir adım! İşte At ile Fil arasındaki yarışın galibi belli oluyor. Fil e erinin önünü açmak ve siyah Şahı kaderine bırakmak için kendini feda ediyor.30...xa331.h5+31...gxh5 [ Veya 31... h6 32. xf6 c1+ 33. 
f2 d2+ 34. g3 xc3+ 35. h4 xd4+ 36. g4+ve Beyaz kazanır. ] 32.g5+f833.xf6+g8Satrançta psikolojik mücadele başlıbaşına bir kitaba konu olacak genişliktedir. Bununla beraber bu oyunda Capablanca'nın psikolojik açıdan da nasıl bir mücadele sergilediğini Botvinnik'in şu sözlerine kulak vererek görelim:" Ben oturup en doğru devam yolunu bulmaya çalışıyorken, Capablanca sallana sallana sahnede dolaşıyor ve çok sakin gözüküyordu. Euwe ona yaklaştı ve "ee?" dedi. Benim onları izlediğimi umarak, her şeyin mümkün olduğunu ifade eden bir vücut hareketi yaptı. Mükemmel bir pratik oyuncu olarak Capablanca bu şekilde son psikolojik şansını kullandı. Bir şekilde yorulmuş rakibini pozisyonun belirsiz olduğuna ikna etmeye calıştı. Ya eğer gerginliğim bir kazaya yol açsaydı?"34.e7c1+35.f2c2+36.g3d3+37.h4e4+38.xh5e2+39.h4e4+40.g4e1+41.h51-0
f62.c4e63.c3b44.e3d55.a3xc3+6.bxc3c57.cxd5exd58.d3O-O9.e2b610.O-O [ Beyaz'ın merkezde daha fazla ere sahip olduğu bir konuma ulaşılmış oldu.Yıllar sonra Botvinnik'in öğrencisi Kasparov da bu devam yolunda güzel bir oyun oynuyor. 10. f3 e8 11. O-O a6 12. g3 xd3 13. xd3 c6 14. b2 c4 15. d2 d7 16. ae1 h5 17. e4 g6 18. c1 h7 19. h6 e6 20. f4 e7 21. f5 gxf5 22. xh5 dxe4 23. xf5 xf5 24. xf5 ae8 25. e3 g6 26. h3 ] 10...a6Capablanca haklı olarak tehlikeli d3 filini değişiyor.11.xa6xa612.b2 Derin konumsal anlayışıyla Capablanca genç Botvinnik'i kötü Fille bırakmış gözüküyor. Bununla beraber Botvinnik bu konuma girerken iki şeyi göz önönde bulunduruyor. Birincisi bir Filin kötü olması için onu kısıtlayan erler çakılı erler olmalıdır ve ikinci olarak da Beyazın merkezde hareketlenmeye hazır er çoğunluğu bulunmakta.12...d713.a4Zorunlu 13.Vd3, Vezir kanadını bağlayan 13...Va4 yüzünden iyi değildir.13...fe8Doğrusu 13...cxd4 14.cxd4 Kfc8 ile Vezir kanadında oyun başlatmaktı.14.d3c4 Ciddi bir hata. Siyah Aa8-b8-c6-a5-b3 manevrasından sonra a4 erinin düşürülmesi üzerine bir plan kuruyor. Oysa Beyaz'ın merkezden yapacağı girişim daha etkilidir. Botvinnik'e göre doğru hamle 14...Vb7 idi.15.c2b816.ae1c617.g3a517...Ae4 hamlesine 18.Ah1 çok kuvvetli olur. Beyaz'ın planı gerçekleşir örneğin: 18...f5 19.f3 Ad6 20.Fa3 g6 21.Ag3 ve ardından e3-e4 gelir ve zayıflamış Şah kanadı sürekli bir baş ağrısı haline gelir.18.f3b319.e4xa4 Siyah amacına ulaştı. Beyaz ise emin adımlarla merkezden ilerlemeye devam ediyor.20.e5d721.f221...Abc5 ile Atı oyuna sokma tehdidine karşı zorunlu gözüküyor.21...g622.f4f5 Siyah elinden geldiğince konumu tıkamaya çalışıyor. Aksi halde Beyaz merkezde elde ettiği üstünlüğü Kasparov'un oyununda olduğu gibi doğal olarak Şah kanadında mat saldırısına dönüştürecektir.23.exf6xf624.f5xe125.xe1e8 [ Bu hamle dolaylı olarak Atı koruyor: 26.fxg6 hxg6 27.Kxe8 Axe8 vardır. 25... f8 26. f4 a2 ( ..26 d7 27. e6 ) 27. fxg6 xb2 ( ..27 hxg6 28. g5 ) 28. g7 xg7 29. f5+ h8 30. d6 f7 31. xf6+ ] 26.e6Tehdit 26...Şg7? hamlesine 27.Kxf6! Şxf6 28.fxg6+ Şxg6 29.Vf5+ Şg7 30.Ah5+ Şh6 31.h4! Kg8 32.g4 Vc6 33.Fa3! ve mat takip eder. [ 26. fxg6 hxg6 27. xe8+ xe8 ] 26...xe627.fxe6g728.f4e8Vezir dönmeli. Aksi halde 28...Va2 29.Af5+'ten sonra 5 hamlede mat vardır.29.e5Merkezde ve Şah kanadında mücadele hemen hemen denk güçlerle yapılıyor. Siyah Vezir ve Atıyla savunuyor, Beyaz da Veziri ve Atıyla saldırıyor. Oyunun kaderi köşede boş boş duran At ve Filin hangisinin mücadele alanına daha çabuk ulaşacağına bağlı.29...e7 Botvinnik'e göre Siyah bu hamleyi yapmasa da kayıptadır. Örneğin 29...Aa5'e 30. Fc1!(Tehdit 31.Fh6 veya 31.Vc7 ve 32.Fh6) gelir ve sonuçta Siyah yine Ve7 oynamak zorundadır. Ne var ki oyundan 50 sene sonra V. Goldin 29...h6! hamlesinin en iyi savunma olduğunu göstermiştir. Uzun analizlere girmeden sadece Siyah'ın bu sürüşle kritik g5 karesinin kontrolünü sağladığını söylemekle yetineceğiz.30.a3Fil için ufak ama oyun için önemli bir adım! İşte At ile Fil arasındaki yarışın galibi belli oluyor. Fil e erinin önünü açmak ve siyah Şahı kaderine bırakmak için kendini feda ediyor.30...xa331.h5+31...gxh5 [ Veya 31... h6 32. xf6 c1+ 33. f2 d2+ 34. g3 xc3+ 35. h4 xd4+ 36. g4+ve Beyaz kazanır. ] 32.g5+f833.xf6+g8Satrançta psikolojik mücadele başlıbaşına bir kitaba konu olacak genişliktedir. Bununla beraber bu oyunda Capablanca'nın psikolojik açıdan da nasıl bir mücadele sergilediğini Botvinnik'in şu sözlerine kulak vererek görelim:" Ben oturup en doğru devam yolunu bulmaya çalışıyorken, Capablanca sallana sallana sahnede dolaşıyor ve çok sakin gözüküyordu. Euwe ona yaklaştı ve "ee?" dedi. Benim onları izlediğimi umarak, her şeyin mümkün olduğunu ifade eden bir vücut hareketi yaptı. Mükemmel bir pratik oyuncu olarak Capablanca bu şekilde son psikolojik şansını kullandı. Bir şekilde yorulmuş rakibini pozisyonun belirsiz olduğuna ikna etmeye calıştı. Ya eğer gerginliğim bir kazaya yol açsaydı?"34.e7c1+35.f2c2+36.g3d3+37.h4e4+38.xh5e2+39.h4e4+40.g4e1+41.h51-0Hazırlayan FM Selim Gürcan, 2005
