Geçmiş birkaç yılda Associated Press’in satranç haberleri sorumlusuydum. Ne mutlu bana ki (ve de dünya satrancına) AP satranca geniş yer vermekte ve beni sadece dünya şampiyonalarına (örneğin, Kasparov-Kramnik ve FIDE maçlarına) değil aynı zamanda Linares Wijk aan Zee, FIDE Grand Prix, Olimpiyat gibi önemli turnuvalara da göndermekteydi.

Ne yazık ki Haziran ayında Kasparov-Ponomariov maçının ertelenmesinden sonra AP pek çok satranç faaliyetini yayınlamayacağını şahsıma bildirdi. Her ne kadar ekonomik sorunları öne sürseler de, kararın veriliş tarihi FIDE’nin turnuva takvimini tutturamayışının katalizör etkisi yaptığı konusunda şüphe bırakmıyor. AP, Buenos Aires maçı Yalta’ya alındıktan ve maç iptal edildikten sonra iki kez uçak biletim iptal edilmek zorunda kalındı ve bu konu epey rahatsızlık yarattı. AP’nin kararı üzücü ama o­nları suçlamak da zor.

Maden işçileri madene yanlarında zehirli gazlara karşı kanarya ile girerlerdi. Eğer kanarya aniden ölürse hızlıca madenden kaçabilirlerdi bu sayede. Ölü kanarya gibi, dünyanın en yaygın yayın kuruluşunun bu kararı, harekete geçmek için önemli bir uyarı olarak alınmalı. Dostum ve meslektaşım Mig Greengard kömür madenindeki kanarya benzetmeme katılmıyor. o­na göre kanarya çoktan öldü ve işçiler de çoktandır ölüyor. Büyük olasılıkla haklı ama bu mektubu o­nun yanıldığını ve hala zaman olduğunu umarak yazıyorum.

Pek çok yönden pek çok bölgede satranç iyi yolda ve özellikle gençlik arasında hiç olmadığı kadar popüler. İnternette hiçbir oyunun oynanmadığı kadar satranç oynanıyor. Dünyanın en nüfuslu iki ülkesi Hindistan’da ve Çin’de satranç patlaması var. Bir buçuk sene önce herşey daha iyi gözüküyordu. Prag Anlaşması satrancın ününü kötüleyen ayrılığı bitirecekti. Mantıklı yeni bir dünya şampiyonluğu yapısı vaat edildi ve düzgün bir reform mümkün gözüküyordu.

Tabii bunlar bir yanılsamaydı. Başkan Ilyumzhinov eski sisteme dönüş yaptı. Olimpiyat ve reform tehlikesi atlatıldıktan sonra, Kasparov-Deep Junior maçı Aralık’tan Ocak’a ertelendi ve Kudüs’ten New York’a alındı. Kasparov Ponomariov maçı Haziran’da Buenos Aires’te ilan edildi, sonra Eylül’de Yalta’ya alındı ve son anda iptal edildi. Sonra Aralık ayında bize dünya şampiyonası turnuvası olacağı söylendi. Şimdi de gelecek baharda iki turnuvanın olacağı söyleniyor. Öte yandan Prag’taki organizatörler Eylül’deki maçı Yalta ile çakışmasın diye iptal ettiler. Bu liste böyle sürüp gidiyor. Ilyumzhinov’un satranç için 30 milyon dolar harcadığı söyleniyor. Eğer bu parayı Fédération avec l’Intention de Detruire les Échecs (Satrancı Yok Etme Amaçlı Federasyona) verse sonuç daha kötü olamazdı.

Tüm suçlamayı FIDE ve Ilyumzhinov’a yüklemek istemiyorum. Şüphesiz Ponomariov taleplerinde aşırıydı ve Yalta maçının iptaline çok katkıda bulundu. Kramnik ile Leko’nun maç tarihini belirleyememesi de çok üzücü. En azından o­nlar hayali bir maç ilan etmediler. Kasparov’un kaçışı ve PCA’i kurarak FIDE’yi Ilyumzhinov’un kollarına bırakması başarısız bir devrimdi. Başarılı olsaydı veya hiç bu işe girişmeseydi durum bugünkünden daha kötü olmazdı. Gerçek yaşamda başarısız devrimciler itinayla asılırlar. Satrançta ise Kasparov, Prag’ta yeni bir kurbanı olmak üzere Ilyumzhinov’un elini sıktı.

Bunlar tabii FIDE’nin Ilyumzhinov’unkiler yanında önemsiz başarısızlıklar. Basın toplantısında Bled’te Başkan Ilyumzhinov’a Gran Prix’nin aniden Dubai’den Abu Dabi’ye transferini, Moskova Grand Prix’sinin ertelenmesini, diğer Grand Prix’lerin iptalini ve Kasparov-Deep Junior maçının ertelenmesini sordum. Cevabı yerel organizatörleri ve başkalarını suçlamaktı. Birleşik Devletler Başkanı Truman masasında “Sorumluluk sahibi burda” diye bir yazı tutardı. Eğer Başkan Ilyumzhinov olanların sorumluluğunu almıyorsa, geri çekilmeli ve yerini sorumluluk alacak bir başkasına bırakmalı.

Ilyumzhinov’un yaptığı en büyük kötülük, tüm sporların desteğini aldığı kanuni ticari sponsorları ürkütmek olmuştur. Satranç iyi iş yapabilmeli. Her ne kadar sayılar düşükse de, demografikler iyi (iyi eğitimli ve yüksek teknoloji meraklısı bir kesim). Ve satrancı diğer sporlara karşı maliyet üstünlüğü var. Corus Çelik her yıl Wijk aan Zee’de büyük bir organizasyon yapıyor. Üst seviyede turnuva, güçlü büyükusta B ve C turnuvaları ve amatör turnuvaları düzenleniyor. Tüm bunların maliyeti 1 milyon dolar ve bu para sadece önemli bir sporda ünlü bir oyuncunun ayakbastı parası kadardır. Ne var ki sponsorlar Ilyumzhinov’a baktıklarında o­nun satrancı olimpik spor yapma konusundaki başarısızlıklarını, maçların iptalini ve benzeri satranç günahlarını görmüyorlar. Bunun yerine o­nların gördükleri Moskova’nın yürüttüğü kayıp milyon dolarlar konusundaki bitmez tükenmez araştırmalar, Saddam Hüseyin ilişkileri, Larisa Yudina cinayeti, Kalmukya’daki yolsuzluk haberleri. Sponsorlar itibarlı konular ve insanlar arar. Şu anda tüm sporlar; boks dahil, satrançtan daha itibarlı.

İlk etapta ne yapılması gerektiği belli; bu FIDE’nin iflas etmesi anlamına gelse bile Ilyumzhinov’dan kurtulmaktır. Bu gerekli olsa da yeterli değildir. Sonrasında yapılması gerekenler tartışılmalı. Dünya satrancına Ilyumzhinov gidene ve reformlar yapılana kadar FIDE’yi aforoz etmelerinden başka bir şey öneremem.

Saygılarımla
Robert Huntington
12 Aralık 2003