Satrançta taşların değerlerini herkes bilir: Piyon = 1, Fil = 3, At= 3, Kale = 5, Vezir = 9 Peki bu değerler nasıl belirlendi hiç düşündünüz mü? Elbette satrancın ilk yıllarında taşların değerlerine hakim olan hakim olan azdı. Elbette Kalenin, fil veya attan değerli olduklarını biliyorlardı ama Vezire karşı hangi hafif aletler alınabilir konusu belirsizdi. Masa başında elbette denemeler yapılıyordu ama sonuçlar tam aydınlatıcı olmaktan henüz uzaktı. Ancak usta oyuncular arttıkça satranç taşlarının değerleri daha iyi anlaşılmaya başlandı ama puan olarak değerlendirmeler günümüzden çok uzaktı.

Başlıktaki puanlama da eski değerlendirmelerden geliyor. Tarih boyunca taşlara verilen değerlerin nasıl geliştiğini inceliyoruz.

Peter Pratt tarafından yazılmış “Studies of Chess” kitabı (Londra, 1803)

Yazıyı çevirmeyeceğiz ama ilk paragrafta piyonun başlangıç karesindeki değerinin 4 olduğunu söylüyor. Ve bu değer 4 piyonun konumuna göre 4 puanın altına düşebileceği gibi 28 puana kadar da çıkabileceği söyleniyor.

En alttaki değerlerden gördüğümüz gibi sayılar biraz şişmiş olsa da Filin birazcık da olsa attan daha iyi olduğu görülüyor.

Kafa karıştırıcı açıklamalar devam ediyor. Satrancı öğreneyim demek isteyen birisi bu açıklamlardan sonra büyük olasılıkla baştan pes eder.

Satrancın önemli ustası Howard Staunton “The Chess Playes Handbook” (Londra 1847) kitabı ile değerleri biraz sadeleştiriyor.

Piyon = 1
At = 3.05
Fil = 3.50
Kale = 5.48
Vezir = 9.94

Sadeleşmiş hali bile karışık. O yıllarda turnuvalarda yanlarında kağıt kalem hesap mı yapıyorlardı acaba?

J. Pierce tarafından 1884 yılında yazılan “Relative Value of the Pieces” kitabındaki değerler.

Boş tahta, dolu sayılabilecek tahtada ve ortalama değer olarak üç bölüm halinde incelenmiş.

1916 yılınca Anatole Mouterde La Strategie’de “De la valeur comparative des pièces” isimli makalesinde şöyle tablo haline getirmiş.

Hermann Vogler tarafından yayınlanan ‘La Valeur absolue des Figures d’Echecs’ yazısında taşların değerleri tahtadaki karelere göre değerlendirilmiş bu sefer.

1936 yılında Gerhard Pusch detaylı matematiksel değerlendirmeler sonucunda aşağıdaki tabloyu yayınlamış.

Günümüzdeki değerleri kimin önerdiği ise sonraki yazımızın konusu

Kaynak: Chess History