Son olarak belli başlı bazı yabancı terimlerin Türkçe’deki kullanımlarını ve bazı önerileri yazacağız.
Opposition: Opozisyon, karşılama (İSEM Dergi) yüzyüze konumu (Satranç Eğitimi için El Kitabı) Bu terim neredeyse tüm dillerde çevrilmeden kullanılmaktadır.
Combination: Kombinezon, kombinasyon, bireşim (Satrançta Turnuva Hazırlığı, Büyükustalar Modern Görüşler, Satrancı Hamle Hamle Anlamak) Bu terim neredeyse tüm dillerde çevrilmeden kullanılmaktadır.
Zugzwang: Zugzwang, zugzuvang. Öneriler: Dezavantajlı hamle, hamle sıkışması, oynarbozar. Bu terim neredeyse tüm dillerde çevrilmeden kullanılmaktadır. Çevirilerin okuyucunun aklında bu özel durumu değil de başka konumları çağrıştırma tehlikesi bulunmakta.
Fortress: Hisar (İSEM Dergi), Aşılmaz Kale (Satranç Eğitimi İçin El Kitabı). Aşılmaz Kale çevirisinin okuyucunun aklında bu özel durumu değil de başka konumları çağrıştırma tehlikesi bulunmakta.
Prophylactic Move: Profilaktik hamle, Erken önlem hamlesi (50 Öğretici Satranç Dersi) Prophylactic’in kaynağı olan Prophylaxis kelimesi zaten erken önlem alma anlamına gelmektedir ve satrançta da anlamı değişmemekte.
Figure: Alet, figür
Material: Materyal, malzeme (Satranç Eğitimi için El Kitabı)
Fianchetto: Fianchetto, fiyançetto, Hint fili, köşe fili, uzun çapraz fili
Double: Duble, bingeç
Isolated: İzole, ayrık, kopuk
Isolani: İzole d piyonu, ayrık d piyonu, İVP (50 Öğretici Satranç dersi)
Tempo: Tempo,hamle. “Yedek tempo, tempo kazanmak, tempo kaybetmek” gibi ifadeleri “Yedek hamle, hamle kazanmak, hamle kaybetmek” yeterince karşılamaktadır. Bununla beraber hemen hemen her dilde tempo değiştirilmemiştir.
Desperado: Desperado, kudurmuş, kudurma
Desperado Nedir?
1) İki tarafın da boşta taş veya taşlarının olduğu durumda kaybedilmek üzere olan boştaki taşın materyal alması ve karışıklık bittiği zaman taş durumu açısından daha avantajlı durum yaratmasıdır.
Aşağıdaki oyun 1989 yılında oynanan Miles – Deep Thought oyunundan.
Miles 14.Kxd2 Kaxd8 sonrasında piyon altta kalmamak için 14.Fxc7 desperado (kudurma) fedası yapıyor.
Bilgisayarın cevabı da benzer şekilde bir desperado hamlesi: 14…Fxh2! Bu devamyolu sayesinde piyon önde kalan bilgisayar oyunu kazandı.
Bir başka örnek:
1.dxc6 Axe6 beyaza üstünlük vermez ama 1.Vxe7! ile yapılan desperado (kudurma) fedası oyunu kazandırır.
Desperado fedalarında görülen özel durum desperadonun durumu iyileştirmesidir ve karşılıklı boşta taşlar vardır. Yoksa piyonlar tarafından sıkışmış filin bir yerine iki piyon alacak şekilde verilmesi desperado kabul edilmez.
2) Pat konumu yaratmak için aletin feda edilmesidir. Aşağıdaki konumda siyah kalesini kudurtarak (desperado) beraberliği sağlar.
